آب ژاول یا هیپوکلریت سدیم (NaOCl)

آب ژاول یا هیپوکلریت سدیم چیست؟

آب ژاول (هیپوکلریت سدیم) محلولی رقیق به رنگ زرد مایل به سبز کم رنگ است که از محلول رقیق شده آن به عنوان سفید کننده (وایتکس) استفاده می شود. این محصول نام های دیگری از قبیل آنتی فرمین، اکسید کلرید سدیم، وایتکس و مایع سفید کننده نیز دارد. در واقع مایع سفید کننده یا وایتکس خانگی که معمولا در منازل همه ما مورد استفاده قرار می گیرد، غلظت 5% آب ژاول می باشد و به غلظت 10% یا بیش تر آن وایتکس صنعتی یا آب ژاول صنعتی گفته می شود.

آب ژاول یا هیپوکلریت سدیم (NaOCl) از پرکاربردترین مواد شیمیایی برای ضد عفونی و گندزدایی در کاربردهای مختلف و مصارف صنعتی و خانگی می باشد. از کاربردهای مهم آب ژاول در تصفیه آب و فاضلاب است. این ماده دارای بو و طعم تندی می باشد و ورود آن به بدن انسان بسیار خطرناک است و به دلیل وجود کلر در این ماده شیمیایی، که ماده ای فرار است و با افزایش دما تجزیه می شود، باید آب ژاول را در ظروف در بسته و مات نگهداری کنید. آب ژاول یک محلول ناپایدار قلیایی است که گاز کلر با سرعت 0.75 گرم در آن تبخیر می شود. بنابراین آب ژاول یک محلول خورنده و اکسید کننده قوی است که نوع 5% آن PH 11 دارد.

انواع روش های تولید آب ژاول

سدیم هیپوکلریت (آب ژاول) با استفاده از دو روش زیر تولید می شود: 

1- تولید آب ژاول از طریق تزریق گاز کلر به سود سوزآور: با ورود گاز کلر به سود سوز آور آب ژاول تولید می شود، برای این کار دقت کنید تمامی مخازن و لوله ها باید از جنس PVC باشند، زیرا مخازن و لوله های فلزی در مجاورت گاز کلر دچار خوردگی می شوند.

NaOH+Cl--->NaClO+NaCl+H2o 

سود را داخل مخزن ریخته و گاز کلر را از پایین وارد می کنند. میل ترکیب گاز کلر با سود زیاد است و بعد از ترکیب گاز کلر از انتهای مخزن به سطح آن رسیده و جذب می شود. بنابر این در این واکنش هر چه خروجی گاز کلر از سطح مخزن کمتر باشد، واکنش تولید آب ژاول بهتر انجام می شود. دمای انجام این واکنش نباید از 42 درجه سانتی گراد بالاتر برود.
2- تولید آب ژاول به وسیله الکترولیز محلول NaCl: در این روش برای تولید آب ژاول از الکترولیز محلول سدیم کلرید استفاده می شود. سلول های الکترولیتی در موارد جریان بالا و محلول های خنثی کاربرد دارند.

آب ژاول چه ویژگی هایی دارد؟

آب ژاول به عنوان یک ماده شیمیایی برای ضد عفونی و گندزدایی در کاربردهای مختلف از جمله تصفیه آب و فاضلاب مورد استفاده قرار می گیرد. مشخصات شیمیایی آب ژاول در جدول زیر آمده است.

آب ژاول دارای ویژگی های زیر می باشد:

•    آب ژاول در تماس با نور و حرارت ناپایدار می باشد و باید در ظروف در بسته و مات نگهداری شود.
•    خاصیت اکسید کنندگی بالایی دارد و باعث سوزش چشم و پوست می شود.
•    دارای قدرت خورندگی بالا
•    مخلوط شدن آب ژاول با مواد شیمیایی دیگر مانند آمونیاک باعث تولید گاز سمی کلرامین می شود، که بسیار خطرناک است.
•    استفاده از آب ژاول در محیط های بسته باعث ایجاد اختلال در سیستم تنفسی شده و می تواند مشکلات حاد تری را نیز ایجاد کند.

کاربردهای آب ژاول (NaOCl)

تا این جای مطلب با بسیاری از ویژگی های مثبت و منفی آب ژاول آشنا شدیم. اکنون می خواهیم ببینیم این ماده شیمیایی دارای چه کاربردها و موارد استفاده ای می باشد؛ از مهم ترین کاربردهای آب ژاول شامل موارد زیر می باشد:

کاربرد آب ژاول برای تصفیه آب

در منابع آب مختلف، انواع باکتری ها، قارچ ها و میکروارگانیسم ها وجود دارد، که برای سلامتی انسان بسیار مضر می باشند. به همین دلیل است که پس از تصفیه فیزیکی و بیولوژیکی آب، بخشی از فرایند تصفیه را با استفاده از مواد شیمیایی انجام می دهند. آب ژاول یکی از مواد شیمیایی برای از بین بردن آلودگی های آب می باشد، که باعث ضد عفونی کردن آب می شد. البته از کلر نیز می توان به عنوان یک ماده ضد عفونی کننده در تصفیه آب نام برد، که به دلیل محدودیت هایی که دارد، در سال های اخیر سعی شده است کمتر مورد استفاده قرار گیرد. 

کاربرد آب ژاول در تصفیه فاضلاب

یکی از کاربردهای آب ژاول در تصفیه فاضلاب های صنعتی می باشد. رها کردن فاضلاب های صنعتی در محیط زیست بدون تصفیه باعث وارد آوردن آسیب های جدی به گونه های گیاهی و جانوری می شود، به همین دلیل قبل از ورود فاضلاب های صنعتی باید آنها را با استفاده از مواد ضد عفونی کننده به کیفیت مطلوبی برسانیم. البته برای حذف آلاینده های موجود در فاضلاب از روش های مختلفی مانند آشغال گیر دستی و مکانیکی برای حذف مواد معلق موجود در پساب و یا روش های بیولوژیکی نیز استفاده می شود، که مجموعه این موارد برای تصفیه فاضلاب و رساندن آن به حد مطلوبی از کیفیت نقش دارند. 
استفاده از آب ژاول برای تصفیه فاضلاب باعث می شود، سدیم هیپوکلریت آن با یون های سیانید موجود در فاضلاب واکنش داده و باعث اکسید شدن آنها می شود. در طی این واکنش سیانید به سیانات تبدیل شده که میزان سمی بودن آن کمتر می باشد. بنابر این می توان نتیجه گرفت، آب ژاول برای ضد عفونی فاضلاب های سیانیدی مورد استفاده قرار می گیرد. برای واکنش بهتر و سریع تر آب ژاول با سیانید، میزان PH اهمیت زیادی دارد، زیرا این واکنش در مقادیر PH بالاتر از 10 سرعت بیش تری دارد.

کاربرد آب ژاول در تصفیه آب استخر

یکی از مواد شیمیایی قابل استفاده برای تصفیه و ضد عفونی آب استخر استفاده از روش کلر زنی می باشد. اما به دلیل قابل انفجار بودن گاز کلر، در سال های اخیر از آب ژاول برای این کار استفاده می شود. آب ژاول با ورود به آب استخر باعث حذف آلاینده ها شده و به پوست نیز آسیبی نمی زند. در ضد عفونی آب استخر با آب ژاول نیز PH اهمیت زیادی دارد، زیرا این ماده تاثیر زیادی در افزایش مقدار PH دارد. بنابر این توصیه می شود در کلیه مراحل تصفیه و ضد عفونی آب استخر با آب ژاول مقدار PH اندازه گیری شود.
دیگر کاربردهای معمول آب ژاول نیز شامل موارد زیر می باشد:

1- از بین بردن لکه های روی پارچه
2- از بین بردن بو
3- سفید و ضد عفونی کردن سطوح 
4- به عنوان ضد عفونی کننده در صنایع لبنی، مخازن آب، آزمایشگاه ها، بیمارستان ها و...
5- جلوگیری از رشد جلبک و قارچ در برج های خنک کننده
6- دندان پزشکی برای ضد عفونی ریشه دندان
7- صنایع غذایی، شیشه سازی، کاغذ سازی، نوشیدنی و دفع زباله

آب ژاول صنعتی محلول ضد عفونی کننده قوی

آب ژاول صنعتی، متمایز از انواع خانگی، با غلظت های بالاتر هیپوکلریت سدیم، معمولاً از 10٪ تا 15٪ فرموله می شود. این غلظت بالا، آن را به یک ماده ضدعفونی کننده مناسب در کاربردهای مختلف صنعتی، از جمله تصفیه آب، فاضلاب، و ضدعفونی در محیط های تجاری تبدیل می کند. بر خلاف آب ژاول خانگی (وایتکس) که عمدتاً برای شستشو و نظافت عمومی استفاده می شود، آب ژاول صنعتی برای کارهای سنگین مانند تصفیه آب در سیستم های تصفیه، استریل کردن تجهیزات در تاسیسات فرآوری مواد غذایی و ضدعفونی سطوح در محیط های بهداشتی استفاده می شود. در موارد تصفیه آب این ماده ضد عفونی کننده در منبع آب اولیه و یا در واحد پیش تصفیه دستگاه های تصفیه آب صنعتی  کاربرد دارد تا فرایند تصفیه آب از آلاینده ها را بهبود بخشد. غلظت بالای این محلول باعث حذف مؤثر عوامل بیماری زا و آلاینده ها می شود و آن را در حفظ استانداردهای بهداشتی در صنایع مختلف ضروری می سازد. 

نکات ایمنی استفاده از آب ژاول یا هیپوکلریت سدیم

آب ژاول ماده ای سمی است و باعث تحریک و سوزش چشم و پوست می شود. بلعیدن این ماده شیمیایی باعث تهوع، درد شدید معده، سرفه، اسهال، مشکلات ریوی و در مواردی نیز مرگ آسیب دیده می شود. آب ژاول به دلیل خورنده و در دسترس بودن می تواند به ماده ای خطرناک تبدیل شود. این ماده شیمیایی قابل انفجار نیست ولی باعث تخریب لایه ازن می شود. 
در صورتی که هیپوکلریت سدیم (آب ژاول) در معرض چشم یا پوست قرار گیرد، محل را به مدت 15 تا 20 دقیقه با آب بشویید. در صورت بلع آب ژاول نیز فورا به فرد آسیب دیده شیر یا بستنی آب شده بدهید و به پزشک مراجعه کنید. اجازه ندهید آب ژاول در معرض نور مستقیم خورشید قرار گیرد یا گرم شود، زیرا این محلول ناپایدار است و خاصیت خود را از دست می دهد.
آب ژاول می تواند با اسیدهای قوی واکنش داده و با فلزاتی مانند آهن، نیکل و مس وارد واکنش شده و با تولید گاز اکسیژن باعث احتراق می شود. این ماده شیمیایی غیرقابل اشتعال است، اما در گرما و نور تجزیه شده و با ایجاد فشار می تواند باعث انفجار شود.

قیمت و خرید آب ژاول (هیپوکلریت سدیم)

هنگام خرید انواع آب ژاول، درک انواع مختلف موجود بر اساس غلظت و کاربردهای مورد نظر بسیار مهم است. آب ژاول صنعتی معمولاً غلیظ تر است و برای ضدعفونی در مقیاس بزرگ در محیط های تجاری مانند بیمارستان ها یا کارخانه های فرآوری مواد غذایی مناسب هستند. این مایع قوی است و برای اطمینان از ایمنی نیاز به حمل و رقیق کردن دقیق دارد. از سوی دیگر، محلول های آب ژاول خانگی معمولاً غلظت کمتری دارند و برای کارهای روزمره تمیز کردن و ضد عفونی در خانه ها طراحی شده اند. قبل از خرید هیپوکلریت سدیم، نیازهای خاص خود و استفاده مورد نظر خود را در نظر بگیرید و اطمینان حاصل کنید که غلظت و فرمول مناسب را برای نتایج بهینه و ایمنی انتخاب کرده اید.  چنان چه قصد خرید آب ژاول را دارید، می توانید برای اطلاع از قیمت این محصول از طریق شماره های درج شده در سایت با کارشناسان وب سایت تصفیه آب آبین در ارتباط بوده و از امکان مشاوره رایگان برای خرید بهره مند شوید. قیمت آب ژاول نیز از جمله پارامترهایی است که بر اساس غلظت و نیازهای شما متغیر است. مجموعه آبین با گرد هم آوردن معتبرترین تامین کنندگان و واردکنندگان مواد شیمیایی و دیگر تجهیزات مرتبط با تصفیه آب، همواره در تلاش برای ارائه محصولی اصل و با کیفیت به مشتریان خود می باشد.

سوالات متداول از آب ژاول (هیپوکلریت سدیم)

آیا آب ژاول همان وایتکس است؟

آب ژاول در واقع همان وایتکس می باشد و این دو عنوان با هم فرقی ندارند و در واقع نام دیگر وایتکس همان آب ژاول است. از وایتکس یا آب ژاول به عنوان ضد عفونی کننده یا لکه بر استفاده می شود. واژه مصطلحی که اکثر ما به آن وایتکس یا مایع سفید کننده می گوییم و دارای مصارف خانگی نیز می باشد، غلظت 5% آب ژاول می باشد و چیزی که به عنوان آب ژاول در میان عوام شناخته می شود، آب ژاول صنعتی است که غلظت 10% این ماده شیمیایی است.

آب ژاول پس از چه مدت موجب تصفیه آب می شود؟

مدت زمان لازم برای تصفیه آب توسط آب ژاول (هیپوکلریت سدیم) بسته به عواملی مانند غلظت این ماده، سطح آلودگی آب و عوامل بیماری زا خاص موجود می تواند متفاوت باشد اما به طور کلی، آب ژاول می تواند در عرض چند دقیقه شروع به ضد عفونی کردن آب کند. با این حال، برای اطمینان از تصفیه کامل و از بین بردن میکروارگانیسم های مضر، معمولاً توصیه می شود که آب تصفیه شده با آب ژاول حداقل 30 دقیقه تا یک ساعت قبل از مصرف بماند. علاوه بر این، پیروی از دستورالعمل های مناسب برای دوز مناسب این ماده نسبت به حجم آب برای تصفیه مؤثر، ضروری است.

مقدار مصرف آب ژاول در استخر چقدر است؟

 به طور معمول، غلظت کلر آزاد بین 1 تا 3 قسمت در میلیون (ppm) در آب استخر برای ضد عفونی مؤثر حفظ می شود. مقدار دقیق آب ژاول مورد نیاز برای رسیدن به این غلظت می تواند متفاوت باشد، اما به طور کلی توصیه می شود که هیپوکلریت سدیم را به تدریج اضافه کنید و آب را به طور منظم با استفاده از کیت تست آب استخر آزمایش کنید تا سطح کلر را در صورت نیاز تنظیم کنید.