از پیشگیری تا شکست ویروس کرونا؛ آیا ویروس کرونا با آب منتقل می شود؟

کرونا ویروس های انسانی عضوی از یک خانواده بزرگ ویروسی هستند که دارای بزرگترین اندازه ژنوم در بین ویروس های RNA دار انسانی می باشند. تا به امروز هفت نوع کروناویروس به عنوان عامل بیماری در انسان شناخته شده است. چهار تیپ از این کروناویروس ها مسئول ۲۵ درصد از سرماخوردگی های معمولی در فصول سرد سال بخصوص در زمستان و اوایل بهار هستند. دو تیپ کروناویروس دیگر به نام های سارس (سندرم حاد تنفسی ) و مرس ( سندرم تنفسی خاورمیانه) از ویروس های نوپدیدی هستند که در دو دهه اخیرازحیوان به انسان منتقل شده اند و توانستند همه گیری شدید و مرگ و میر در سالهای ۲۰۰۳ (سارس) و ۲۰۱۲ (مرس) ایجاد کنند. 
هفتمین و جدیدترین ویروس از خانواده کرونا ویروس های انسانی ویروس SARS-CoV-2 است که سازمان بهداشت جهانی بیماری ایجاد شده توسط این ویروس را COVID-19 نامگذاری کرده است. کروناویروس SARS-CoV-2 در اواخر سال ۲۰۱۹ به عنوان یک ویروس جدید معرفی گردید و سازمان بهداشت جهانی در ژانویه ۲۰۲۰ به دلیل انتشار سریع این ویروس وضعیت فوق العاده اعلام نمود.  

ویروس کرونا چگونه از حیوان به انسان منتقل می شود؟

کرونا ویروس های حیوانی در حالت معمولی قادر به آلوده کردن انسان نیستند؛ ولی این ویروس ها بسیار مستعد تغییر ژنتیکی می باشند و در صورت وقوع جهش های خاصی در ژنوم ویروس به سرعت توانایی آلوده کردن انسان را به دست می آورند. به طور معمول در آغاز شروع زنجیره عفونت، انسان از طریق تماس نزدیک و یا خوردن حیوان آلوده به بیماری مبتلا می گردد. 

کروناویروس جدید از کجا منشا گرفته است؟

منشا اولیه کروناویروس ها معمولا گونه حیوانی خفاش است. خفاش ها به ندرت در بین انسان ها ظاهر و به عنوان غذا استفاده می شوند؛ مانند آنچه در سال ۲۰۱۹ در بازار ووهان چین به وقوع پیوست. با آنکه بیشتر بیماران گزارش شده در ابتدای شیوع ویروس با بازار فروش حیوانات و آبزیان ارتباط داشتند؛ اما با افزایش تعداد بیمارانی که سابقه تماس با حیوان را ذکر نمی کردند، مشخص شد که ویروس از طریق انتقال شخص به شخص به افراد سالم منتقل می شود. دانشمندان اعتقاد دارند این کروناویروس جدید قبل از رسیدن به انسان از یک گونه حیوانی حد واسط مانند یک گونه مار و یا یک گونه پستاندار در حال انقراض به نام پانگولین استفاده کرده است.

 
مدت زمان نهفتگی بیماری کروناویروسی COVID-19 چند روزاست؟

دوره نهفتگی (کمون) بیماری به معنی زمان بین ورود ویروس به بدن تا شروع علائم بیماری است که با برآوردهای فعلی، دوره کمون ویروس کرونای جدی  1 تا 12/5 روز با میانگین متوسط 5-6 روز طول می کشد؛ اما براساس اطلاعات موجود از سایر بیماری های کورونا ویروسی مانند مرس و سارس دوره کمون بیماری COVID-19 ممکن است تا 14 روزهم باشد. افراد آلوده به عفونت ویروسی  COVID-19  حتی از چند روز قبل ازشروع علائم بالینی هم می توانند بیماری را به افراد سالم منتقل کنند.  

 
علا‌ئم ظاهری بیماری کروناویروسی COVID-19 چیست؟

علائم بالینی بیماری در بیشتر موارد شامل تب، سرفه و تنگی نفس می شود.  شدت بیماری در عفونت COVID-19 از افراد کاملا بدون علامت و افرادی که دارای علائم تنفسی خفیف هستند، تا افراد به شدت بیمار و در حال مرگ متغیر می باشد. درصد بالایی از افراد جامعه (حدود ۸۰ درصد) عفونت بدون علامت و یا با علائم خفیف سرماخوردگی را بروز می دهند. 

بیماری COVID-19 با آنفولانزا یا سرماخوردگی معمولی چه تفاوتی دارد؟

علیرغم تفاوت هایی که بیماری های تنفسی در ایجاد علائم ظاهری دارند؛ علائم بیماری کروناویروسی COVID-19 با ویروس های تنفسی دیگر تا حدودی مشابهت دارد. بنابراین تشخیص بیماری بر اساس علائم دشوار است و تنها با بررسی آزمایشگاهی می توان وجود عفونت کروناویروسی  COVID-19 را به طور صد در صد تایید کرد. 

چه افرادی ممکن است به بیماری شدیدتری در هنگام ابتلا  به COVID-19 دچار شوند ؟

افراد مسن و کسانی که دارای بیماری زمینه ای مانند دیابت و ناراحتی های قلبی ریوی می باشند؛ در معرض خطر ابتلا به بیماری شدید کروناویروسی هستند.

بیماری کروناویروسی COVID-19 چگونه به افراد دیگر منتقل می شود؟

هنوز موارد زیادی در ارتباط با چگونگی انتقال ویروس عامل بیماری کوید۱۹ به صورت حل نشده و در حال تحقیق است؛ اما تصور می شود مانند بیشتر کروناویروس های دیگر عمدتاً از راه قطرات تنفسی آلوده و تماس نزدیک تا حدود ۲ متر با بیمار قابل انتقال به افراد سالم است. افراد دارای بیشترین علامت، سرایت بیشتری برای بقیه دارند؛ اما افراد بیمار بدون علامت و یا در مرحله نهفتگی بیماری نیز سهم بزرگی در انتشار ویروس دارند. مطالعات اپیدمیولوژي نشان می دهد که قدرت سرایت COVID-19 بیشتر از ویروس های مرس و سارس می باشد و دانشمندان تخمین می زنند هر شخص آلوده می تواند 1.5 تا  3.5 فرد را آلوده کند. RNA ویروس در خون بیماران قابل ردیابی است؛ اما مدارک علمی در مورد وجود ویروس عفونی در مایعات دیگر بدن مانند ادرار، شیر، اسپرم و استفراغ هنوز وجود ندارد.  

آیا بیماری کروناویروسی COVID-19 برای کودکان و زنان باردار خطرناک است؟

تعداد موارد گزارش شده در كودكان بسيار كمتر از حد انتظار بوده است. در مورد چگونگی تأثیر کروناویروس جدید بر روی کودکان یا زنان باردار هنوز اطلاعات کافی در دست نیست؛ اما با توجه به تغییرات فیزیولوژی بدن در بارداری مراقبت بیشتری توصیه شده است. شواهد کافی برای عدم انتقال ویروس از مادر به جنین در دوران بارداری و یا تأثیر احتمالی بر روی جنین وجود ندارد و احتیاط های لازم باید در نظر گرفته شود. 

ویروس تا چه مدتی می تواند روی سطوح مختلف زنده بماند؟

ویروس SARS-CoV-2 با توجه به شرایط درجه حرارت و رطوبت محیط ممکن است از چند ساعت تا ۹ روز زنده باقی بماند؛ ولی خوشبختانه به ضد عفونی کننده های معمول حساس می باشد. الکل سفید با درصد ۷۰ برای ضدعفونی کردن دست ها و وسایل حساس و مایع سفید کننده خانگی با دقت 1:100 برای ضد عفونی سطوح آلوده مانند منطقه مراقبت از بیمار و سرویس های بهداشتی مناسب می باشند. 

آیا شخص سالم با لمس کردن سطوح یا اشیاء آلوده و سپس لمس دهان ، بینی و چشم خود ممکن است به بیماری کروناویروسی COVID-19 مبتلا شود؟

درمورد قابلیت انتقال بیماری از سطوحی که درمعرض ترشحات تنفسی هستند اطلاعات بیشتری مورد نیاز است؛ ولی احتیاط و مراقبت های لازم در هنگام تماس ضروری توصیه شده است. 

آیا داروی ضد ویروسی یا واکسن خاصی برای پیشگیری یا درمان بیماری COVID-19 وجود دارد؟

هیچ داروی ضد ویروسی و یا واکسنی تا به امروز برای پیشگیری یا درمان کروناویروس جدید تایید نشده است؛ اما داروهای آنتی رتروویرال HIV، فاویپیراویر ( favipiravir  یک داروی ضد آنفولانزا) و رمدزیویر ( remdesivir یک داروی ضد ویروسی) و داروی کلروکین فسفات (ضد مالاریا)  برای کارآزمایی بالینی بر روی بیماران استفاده شده است. 

اگر مادر به بیماری کروناویروسی مشکوک و یا مبتلا باشد؛ آیا باید به شیر دادن به کودک ادامه دهد؟

با توجه به فوایدی که شیردهی و نقش ناچیز شیر مادر در انتقال ویروس های تنفسی دارد توصیه می شود مادر شیردهی را ادامه دهد. هنگام تغذیه کودک ماسک بپوشید ، قبل و بعد از تغذیه کودک وسایل را بشویید و سطوح را تمیز و ضد عفونی کنید. اگر مادر به شدت بیمار است، بهتر است شیر دادن با فنجان تمیز و یا قاشق انجام شود.

آیا اقدامات پیشگیرانه در هنگام دریافت محموله های پستی از چین و مناطق درگیر با بیماری ویروسی COVID-19 باید انجام دهیم؟

به دلیل اینکه ویروس بر روی سطوح خشک بقای زیادی ندارد؛ احتمال انتشار ویروس از طریق محموله های پستی و یا محصولات بسته بندی که در طی چند روز یا هفته ها ارسال می شوند بسیار کم می باشد.  

آیا کرونا ویروس  SARS-CoV-2 می تواند از طریق آئروسل و ذرات معلق در هوا انتقال پیدا کند؟

دانشمندان مدارکی به نفع انتقال ویروس از طریق ائروسل پیدا کرده اند ولی موضوع همچنان در دست تحقیق می باشد. 

آیا کروناویروس SARS-CoV-2 می تواند از راه آب و غذای آلوده به افراد دیگر انتقال پیدا کند؟

مطالعات برای بررسی چگونگی انتشار سریع ویروس در مناطق اپیدمی و راههای مختلف انتقال ویروس در حال انجام است. گیرنده شناسایی شده ویروس  SARS-CoV-2 برای ورود به سلول های انسان با کروناویروس سارس مشترک می باشد و این گیرنده علاوه بر سلول های ریه در سطح سلول های روده نیز موجود است و بنابراین این بافت ها می توانند به عنوان هدف اولیه ویروس مطرح شوند. 

دانشمندان چینی اعلام کردند که توانسته اند ماده ژنتیکی ویروس را در سوآب مقعدی بیماران مبتلا به COVID-19 ردیابی کنند و ذره کامل کروناویروس را در نمونه مدفوع یک بیمار مبتلا در زیر میکروسکوپ الکترونی قابل مشاهده است. هنوز اطمینان وجود ندارد که آیا این ذرات ویروسی عفونت زا و قابل انتقال به افراد دیگر هستند یا خیر؛ اما بعضی از بیماران حتی پس از منفی شدن نمونه دهانی، ویروس را دفع می کنند و این نگرانی را ایجاد کرده که بیماران بعد از بهبودی ممکن است بتوانند تا مدت بیشتری ویروس را به محیط و منابع آبی انتشار دهند. 

در مورد توانایی ورود ویروس SARS-CoV-2 به منابع آبی و اینکه ویروس چقدر می تواند در آب زنده بماند تحقیقات بیشتری مورد نیاز است؛ اما این اولین بار نیست که یک کروناویروس بیماریزا از آب جداسازی شده است. کروناویروس سارس نیز در غیاب ماده ضدعفونی کننده  کلر می تواند چند ساعت تا چند روز زنده باقی بماند و در تعداد دیگری از کروناویروس ها هم ویروس به فرم عفونت زا در مواد دفعی روده ای وجود دارد.
دانشمندان گمان می برند انتقال ویروس جدید از راه ذرات معلق موجود در هوا و یا آب و غذای آلوده ممکن است عامل انتشار بسیار سریع این کرونا ویروس جدید در بین جمعیت انسانی باشد. شستن مکرر دست ها، نوشیدن آب جوشیده یا تصفیه شده؛ پرهیز از خوردن غذای خام؛ ضدعفونی کردن سرویس های بهداشتی و جلوگیری از آلوده شدن آب و غذا برای جلوگیری از شیوع بیشتر بیماری اکیدا توصیه شده است.

 
با توجه به انتشار سریع بیماری COVID-19 در سرتاسر جهان و در کشور ما ایران توصیه می شود این ویروس از سوی متخصصان حوزه آب و بهداشت محیط به عنوان یک آلودگی ویروسی بالقوه در نظر گرفته شود. ماده ضد عفونی کننده کلر می تواند برای از بین بردن کرونا ویروس احتمالی موجود در آب کفایت کند؛ اما با توجه به امکان هر نوع اتفاق در مسیر لوله کشی آب و تاکید بر تصفیه تکمیلی آب در محل مصرف، فیلتراسیون آب آشامیدنی توصیه می شود. دستگاههای تصفیه آب خانگی مجهز به ممبران اسمز معکوس با داشتن منافذی در حد یک دهم نانومتر (0.0001 میکرون) به راحتی می توانند باکتری ها و ویروس های بیماریزای احتمالی موجود در آب را حذف کنند. سیستم های تصفیه آب مجهز به یووی نیز از نظر تاثیر بر روی ویروس ها بسیار قوی تر از کلر می باشند و دوز اشعه بر اساس حذف ویروس های بیماریزای خاص می تواند تنظیم شود.