ردپای آب: آنچه درباره مصارف نهان منابع آب نمیدانستید!
ردپای آب یکی از مهم‌ترین نشانگرهای طبیعی است که حجم آب تازه مورد نیاز برای صنایع و خدمات مورد نیاز جامعه را اندازه‌گیری می‌کند. ردپای آب این امکان را فراهم می‌کند تا میزان تأثیری که فعالیت‌های انسانی روی این پدیده دارد را تعیین کنیم و داده های عینی را به دست آوریم. سپس می‌توان بهترین نتایج را برای کاهش مصرف آب و افزایش بهره‌وری از آن گرفت.
مفهوم ردپای آب در سال ۲۰۰۲ توسط پژوهشگران هلند ابداع شد. در حال حاضر پنج کشور با بیشترین ردپای آب بر حسب هر نفر در بخش‌های تولیدی اصلی (کشاورزی، دامداری، جنگلداری، صنعت و...) به ترتیب زیر هستند:
• مغولستان: ۱۰.۰۰۰ لیتر آب در روز برای هر نفر
• نیجریه: ۹.۶۰۰ لیتر
• بولیوی: ۹.۵۰۰ لیتر
• امارات متحده عربی: ۸.۶۰۰ لیتر
• ایالات متحده: ۷.۸۰۰ لیتر
برای محاسبه این مفهوم، باید ردپای آب داخلی (آب مصرفی برای تولید کالاها و خدمات مصرف شده توسط جمعیت) و ردپای آب خارجی (آب مصرفی در سایر کشورها برای تولید کالاها و خدمات) را مد‌نظر قرار داد.
ردپای آب چیست؟
انسان‌ها از آب در مصرف‌های خانگی تا مصرف‌های کشاورزی و صنعتی استفاده می‌کنند. هر کالا یا خدمتی که مصرف می‌کنیم، به میزان مشخصی آب برای تولید نیاز دارد. ردپای آب، دقیقاً این میزان مصرف را اندازه‌گیری می‌کند. ردپای آب می‌تواند برای انواع کالاها و خدمات مانند خودروها، برنج و... تعریف شود.
همچنین ردپای آب برای هر فرد خاص تعریف می‌شود. یعنی برای تمام کالاها و خدماتی که یک فرد مصرف می‌کند، یک ردپای آب دارد. شناخت ردپای آب می‌تواند به شما کمک کند تا برای صرفه‌جویی در میزان آب تصمیمات بهتری بگیرید، به ویژه زمانی که دنیا با مشکل کمبود آب روبرو است.
انواع ردپای آب
ردپای آب همچنین می‌تواند به ما بگوید که چه مقدار آب توسط یک کشور خاص یا در سطح جهانی در یک حوضه رودخانه خاص یا از یک سفره آب مصرف می‌شود. سه نوع ردپای آب بسته به جایی که آب از آنجا به دست می‌آید، وجود دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:
ردپای آب سبز (باران)
این آب که به صورت باران یا برف روی سطحی از خاک یا روی گیاهان ذخیره می‌شود، ردپای آب سبز نام دارد. ردپای آب سبز حجم آب مصرفی در تولید محصولات کشاورزی، باغبانی و جنگلداری را محاسبه می‌کند.
ردپای آب آبی (آب تازه)
این نوع آب در حجم‌های بزرگ در مخازن سطحی یا زیرزمینی نظیر رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و آبخوان‌ها ذخیره می‌شود. ردپای آب آبی در واقع حجم آب مصرفی حاصل از کشاورزی، صنعت و مصرف خانگی را محاسبه می‌کند.
ردپای آب خاکستری (کیفیت آب)
آخرین نوع اشاره به حجم آب تازه مورد نیاز برای تخلیه بار آلاینده‌ها از فرآیندهای تولید است تا تا زمانی که غلظت آن زیر حداکثر مجاز تعیین شده توسط مقررات اعمال شود.
چگونه ردپای آب محاسبه می‌شود؟
هیچ فرمول ریاضی واحدی وجود ندارد که بتواند بر همه افراد مصرف‌کننده، کالا، خدمت یا منطقه جغرافیایی خاصی اعمال شود تا ردپای آب را تعیین کند. بسته به محاسبه مورد نیاز و بخش فعالیت مورد نظر، دو روش محاسبه وجود دارد:
1. روش شبکه ردپای آب
روش شبکه ردپای آب بر اساس محاسبه آب مصرفی (شامل آب مورد نیاز برای تخلیه آلاینده‌ها به منظور رسیدن به استانداردهای زیست‌محیطی) استفاده می‌شود. در این حالت، سه نوع مختلف ردپای آب وجود دارد: آبی و سبز برای اندازه‌گیری مصرف آب و خاکستری برای محاسبه سطح آلاینده.
2. روش استاندارد ISO 14044
روش استاندارد ISO 14044 یک ابزار زیست‌محیطی برای ارزیابی تأثیر یک محصول، بسته‌بندی یا فرآیند در طول چرخه حیات کامل آن است. این روش شامل چهار مرحله می‌شود:
• تعریف هدف و دامنه
• تحلیل موجودی ردپای آب
• ارزیابی تأثیر ردپای آب
• تفسیر نتایج
جدا از اهمیت روش انتخابی برای محاسبه مصرف آب، بسیار مهم است که هر پیوند زنجیره تولید و عرضه را بررسی کنیم تا اطمینان حاصل شود که نتایج صحیح هستند. این محاسبات امکان به دست آوردن یک نمای واقعی را برای انجام اقدامات خاص به منظور دستیابی به استفاده بهتر از آب فراهم می‌کنند.
تفاوت ردپای آب با آب پنهان چیست؟
آب پنهان بخش مهمی از مصرف آب است. ممکن است قابل مشاهده نباشد، اما میلیون‌ها گالن آب صرف ساختن کالاهای مصرفی شده که پس از آن دور ریخته می‌شود. تولید مواد روزمره مانند کاغذ، پلاستیک، فلز و پارچه، آب زیادی مصرف می‌کند.
دانستن میزان آب برای تولید مواد خام و محصولاتی که همه ما استفاده و مصرف می‌کنیم، اولین قدم مهم در جهت صرفه جویی در مصرف آب و استفاده مفیدتر از آن است.
آب پنهان، آبی است که مصرف آن دیده نمی‌شود و تقریباً در هر مرحله از فرآیندهای تولید بسیاری از مواد اولیه و محصولات نهایی مورد نیاز است؛ اما ردپای آب یک محصول با جمع کردن تمام آب مورد نیاز برای هر مرحله از فرآیند تولید محاسبه می‌شود.
بنابراین تمام کشورها باید میزان آب پنهان و ردپای آب خود را بدانند. برای مثال منابع آب پنهان در ایران در بخش‌هایی از قبیل معماری، کشاورزی و فضای سبز وجود دارند و در این زمینه حجم بالایی از آب هدر می‌رود.
چگونه ردپای آب خود را کاهش دهیم؟
برای کاهش ردپای آب باید نکاتی را به صورت فردی رعایت کنیم. همچنین رعایت نکاتی در صنایع مختلف به این امر کمک می‌کنند که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:
نکات فردی کاهش ردپای آب مصرف‌کنندگان
شهروندان می‌توانند با یک سری اقدامات ساده از جمله موارد زیر، به کاهش ردپای آب کمک کنند:
1. میزان آب مصرفی در حمام را کاهش دهید و در حین شستن، مسواک زدن و اصلاح، شیر آب را ببندید. همچنین، سرسوپاپ‌ها، توالت‌ها و شیرآلاتی که جریان آب را تنظیم کنند، نصب کنید.
2. برای خانه، ابزارهایی که در مصرف انرژی صرفه‌جویی می‌کنند را انتخاب کنید.
3. رژیم غذایی داشته باشید که غنی از میوه‌ها و سبزیجات باشد و اسراف غذا را کاهش دهد.
4. زباله‌های خود را بازیافت کنید.
نکات کاهش ردپای آب در صنعت
در صنایع مختلف نیز می‌توان به کمک راهکارهای زیر، در مصرف آب صرفه‌جویی کرد:
1. سیستم کیفیت محیطی را توسعه دهید.
2. اصول بازیافت، استفاده مجدد و اقتصاد دایره‌ای را ترویج دهید.
3. فرایندها را دیجیتالی کنید تا از کاغذ استفاده نشود.
4. با تأمین‌کنندگانی همکاری کنید که به کاهش ردپای آب متعهد هستند.
5. به برگزاری کمپین‌های آگاهی بپردازید تا همه کارمندان شرکت در این فرآیند شرکت کنند.
اثر تصفیه آب در کوچک شدن ردپای آب
اقدامات ساده مانند بستن به موقع شیر آب یا کاهش اصراف غذا، اقداماتی هستند که همه ما می‌توانیم انجام دهیم و می‌توانند به طور قابل توجهی ردپای آب را کاهش دهند. به عنوان مصرف‌کنندگان، می‌توانیم عادات ساده‌ای داشته باشیم تا در تمام زمینه‌های زندگی مصرف آب را کاهش دهیم. با استفاده از تجهیزات تصفیه آب نیز می‌توانیم از مصرف بی‌رویه جلوگیری کنیم.
نکات تصفیه آب در کاهش ردپای آب
تصفیه آب به شیوه‌های مختلف زیر منجر به کاهش ردپای آب خواهد شد:
1. بهبود کیفیت آب: تصفیه آب به‌طور مستقیم به بهبود کیفیت آب کمک می‌کند.
2. کاهش نیاز به آب تازه: آب تصفیه شده ممکن است در برخی کاربردها به جای آب تازه مورد استفاده قرار گیرد که این موضوع به کاهش نیاز به آب تازه کمک می‌کند.
3. بازیافت آب: فرآیندهای تصفیه می‌توانند در بازیافت آب مورد استفاده قرار گیرند که منجر به بهره‌وری بیشتر از منابع آب می‌شود.
4. کاهش مصرف آب در تولید: در برخی صنایع، استفاده از آب تصفیه شده به جای آب تازه می‌تواند منجر به کاهش مصرف آب در فرآیندهای تولیدی شود.
5. کنترل آلاینده‌ها: تصفیه آب می‌تواند به کاهش حاشیه آلاینده‌ها و مواد آلاینده در آب کمک کند که بهبود مستقیمی در کیفیت آب و حفظ منابع آب دارد.
به طور کلی، تصفیه آب یک راهکار جامع برای بهینه‌سازی مصرف و کاهش ردپای آب است، اما نحوه اجرا و اندازه‌گیری این تأثیرات به عوامل مختلفی نظیر نوع تصفیه، مقیاس عملیات، و مصارف محلی بستگی دارد. انتخاب تجهیزات تصفیه آب مناسب در کاهش ردپای آب اهمیت زیادی دارد.
راهکارهای دیگری نیز هستند که برای کاهش ردپای آب در صنایع مختلف بسیار موثر خواهند بود. برای دریافت خدمات مشاوره رایگان در این زمینه می‌توانید با کارشناسان آبین از طریق شماره تماس 02179137 در تماس باشید. برای تهیه به‌روزترین و اقتصادی‌ترین تجهیزات در حوزه آبی می‌توانید به وب سایت آبین مراجعه کنید.
