آبیاری قطره‌ای و نقش حیاتی آن در کشاورزی

مشکل کمبود آب، همواره یکی از بزرگترین معضلات برای کشاورزان در ایران و سراسر دنیا بوده است. امروزه با پیشرفت تکنولوژی، راه‌حل‌های مختلفی برای حل این بحران پیدا شده است که یکی از کاربردی‌ترین راه‌ها، استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای است. استفاده از این سیستم آبیاری به جای روش‌های سنتی آبیاری محصولات، مشکل خشکسالی و کمبود آب را در مناطق مختلف تا حد زیادی کاهش داده است. در این سیستم، آب به صورت قطره‌ای و به آرامی از سطح خاک به صورت مستقیم یا غیر مستقیم به ریشه گیاه می‌رسد. در روش آبیاری قطره‌ای علاوه بر کاهش میزان آب مصرفی، روش مناسبی برای سهولت در فرآیند آبیاری زمین‌های کشاورزی است.

آبیاری قطره‌ای به عنوان یکی از روش‌های آبیاری نوین سیستم کشاورزی، در باغ‌ها، مزارع صیفی جات، مزارع علوفه، جو و گندم، گلخانه‌ها و سیستم کشت هیدروپونیک (آب‌کشت) مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از اصلی‌ترین مزایای سیستم آبیاری قطره‌ای، جلوگیری از آلوده شدن آب‌های زیرزمینی توسط کود یا سایر مواد شیمیایی است. دلیل این ویژگی، پخش آب و کود در سطح زمین و عدم نفوذ آن به لایه‌های عمقی خاک است.

مزایای آبیاری قطره‌ای

سیستم  آبیاری قطره‌ای در صنعت کشاورزی می‌تواند مزایای زیادی داشته باشد که در ادامه به بررسی برخی از آن‌ها می‌پردازیم:

•    آبدهی یکسان به گیاهان
•    استفاده از کود مایع در این سیستم که باعث کوددهی یکسان به گیاهان می‌شود.
•    صرفه‌جویی در مصرف آب و زمان آبیاری
•    کاهش هزینه‌های آبیاری کشاورزی به دلیل مصرف کمتر آب و بکارگیری کمتر نیروی انسانی
•    جلوگیری از فرسایش خاک و کاهش آفت گیاهان به دلیل خشک بودن برگ و شاخه آن‌ها
•    قابلیت آبیاری از راه دور با وجود سیستم آبیاری خودکار
•    تامین رطوبت مورد نیاز گیاه
•    نوع خاک برای کاشت محصولات اهمیت کمتری پیدا می‌کند.

معایب آبیاری قطره‌ای

سیستم آبیاری قطره‌ای با وجود تمام مزایایی که دارد، ممکن است معایب زیر را نیز با خود به همراه داشته باشد:

•    هزینه اولیه راه اندازی سیستم آبیاری قطره‌ای بالاتر از سایر سیستم‌ها است.
•    اگر از روش آبیاری به صورت قطره ای زیرسطحی استفاده می‌کنید، ممکن است از مشکلات به وجود آمده در سیستم مطلع نشوید.
•    در صورتی‌که از سیستم فیلتراسیون در این فرآیند استفاده نشود، احتمال رسوب‌گیری لوله‌ها افزایش می‌یابد.
•    برخی از کودها برای اینکه مورد استفاده قرار بگیرند، نیازمند سیستم آبیاری بارانی هستند و این سیستم قطره‌ای در مورد آن‌ها کاربرد ندارد.

تجهیزات آبیاری قطره‌ای

در روش آبیاری قطره‌ای، آب با فشار کم از طریق لوله‌هایی که دارای قطره‌چکان هستند، به ریشه گیاه می‌رسد. بنابراین در این روش معمولا بیشتر لایه‌های عمقی‌تر آبیاری شده و چون سطح خاک خشک‌تر است، میزان تبخیر سطحی آب نیز کاهش می‌یابد. برای آبیاری گیاهان با روش مورد نظر نیاز به تجهیزات خاصی به شرح زیر است:

سیستم لوله‌کشی

یکی از اصلی‌ترین تجهیزات سیستم آبیاری قطره‌ای، لوله‌ها یا شیلنگ‌های این سیستم است. یکی از لوله‌های اصلی این سیستم، لوله‌های پلی اتیلن است که ضخامت دیواره آن‌ها معمولا بین 100 تا 300 میکرون بوده و در سایزها و فشارهای مختلف از جمله لوله 16 قطره‌ای یا لوله 1200 میلیمتری تولید می‌شوند. این لوله کیفیت بالایی داشته اما مقاومت پایینی در برابر فشارهای بالا دارد.

لوله گالوانیزه نوع دیگری از این لوله‌ها است که مقاومت بسیار بالاتری دارد. تنها مشکل این نوع لوله، احتمال زنگ زدگی آن در سیستم آبیاری قطره‌ای است که برای کاهش تاثیر این مشکل می‌توان آن را در یک لایه عایق قرار داد. نوع آخر لوله‌های اصلی، لوله PVC است که به عنوان محبوب‌ترین لوله در سیستم آبیاری به روش قطره‌ای شناخته می‌شود. توجه داشته باشید که تابش مستقیم نور خورشید می‌تواند بر روی ساختار این لوله تاثیر بگذارد. در نتیجه لازم است تا اقدامات لازم جهت کاهش احتمال بروز این مشکل انجام شود.

در صورتی که مقیاس آبیاری زمین بالا باشد، به لوله‌های فرعی در کنار لوله‌های اصلی نیاز است. لوله‌های فرعی بعد از شیر کاهنده فشار در سیستم آبرسانی قرار می‌گیرند، بنابراین استفاده از مدل‌های مختلف لوله که قبلا ذکر شد، به خصوص لوله پلی اتیلن محدودیتی ایجاد نمی‌کند. البته لازم است تا تمام اقدامات لازم برای حفظ ساختار لوله‌ها در این مرحله نیز انجام شود.
آخرین قسمت از سیستم لوله‌کشی مربوط به لوله‌های آب‌رسان قطره‌ای است. این لوله‌ها آب را به ریشه گیاه می‌رسانند و نصب آن‌ها اهمیت زیادی دارد. در صورتی که این لوله‌ها به خاک چسبیده باشند، به مرور زمان دچار پوسیدگی و رسوب‌گرفتگی شده و عملکرد سیستم آبیاری قطره‌ای را دچار اختلال می‌کنند. بنابراین حفظ فاصله لازم این لوله با خاک و انتخاب مدل مناسب آن برای سیستم آبیاری اهمیت زیادی دارد.

قطره‌چکان جهت آبیاری قطره‌ای

قطره‌چکان‌ها نیز یکی از اصلی‌ترین تجهیزات در این سیستم هستند که وظیفه چکاندن مقدار معینی از آب را در زمان مشخص شده دارند. تعیین تعداد، نوع و نحوه نصب قطره‌چکان تا حد زیادی بستگی به نوع گیاه و موقعیت جغرافیایی محل دارد. برای مثال در صورتی که زمین شیب داشته باشد، لازم است تا از قطره‌چکان‌های تنظیم کننده فشار استفاده شود تا مشکلی در سیستم آبیاری قطره‌ای ایجاد نشود.

شیرآلات و اتصالات سیستم آبیاری قطره‌ای

شیر آب اصلی برای انتقال آب شهری به سیستم لوله‌کشی استفاده می‌شود که با استفاده از آن می‌توان آب سیستم را قطع یا وصل کرد. سایر شیرهای سیستم شامل شیر کنترل اتوماتیک، شیر کاهش دهنده فشار و شیر تخلیه هوا یا شری هوا می‌شود.

شیر کنترل اتوماتیک زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که قصد داشته باشید سیستم خود را به صورت اتوماتیک کنترل کنید. این شیرها به دو دسته تقسیم می‌شوند:

•    شیر کنترل اتوماتیک که با برق کار می‌کند.
•    شیر کنترل اتوماتیک که با باتری کار می‌کند.

دستگاه پیشگیری کننده از برگشت آب

این دستگاه از ورود آب آلوده به سیستم ودر نتیجه رسوب‌گیری لوله‌ها جلوگیری می‌کند. نصب و استفاده از این دستگاه باعث جلوگیری از بروز مشکلات مختلف در سیستم آبیاری می‌شود. دستگاه پیشگیری کننده از برگشت آب به شیر کنترل کننده فشار و یا شیر اصلی دستگاه متصل می‌شود.

سایر تجهیزات سیستم آبیاری قطره‌ای شامل پمپ یا منبع آب تحت فشار، سوپاپ‌های کنترل، اتصالات لوله‌کشی، نوار تیپ یا نوار آبیاری و سیستم تصفیه آب می‌شود.

سیستم فیلتراسیون آبیاری قطره‌ای

سیستم آبیاری قطره‌ای به دلیل منافذ کوچکی که بر روی لوله‌ها و قطره‌چکان‌ها دارد، در بسیاری از موارد دچار رسوب و گرفتگی می‌شود. بنابراین استفاده از یک دستگاه تصفیه آب صنعتی در این سیستم جهت فیلتراسیون آب و جداسازی رسوبات می‌تواند تاثیر زیادی بر روی عملکرد آن داشته باشد. در بسیاری از موارد نیز از یک فیلتر در مسیر ورودی آب استفاده می‌شود تا با حذف ذرات ناخالصی، مانع از رسوب‌گیری تجهیزات شود.

توجه داشته باشید که انتخاب فیلتر مناسب برای این سیستم اهمیت زیادی دارد زیرا یک فیلتر باکیفیت می‌تواند از بروز مشکل در سیستم آبیاری قطره‌ای و خسارات ناشی از آن جلوگیری کند. برای دریافت مشاوره در زمینه تجهیزات تصفیه آب و فیلترهای مختلف، می‌توانید با کارشناسان آبین از طریق شماره تماس 02122228116 در تماس باشید.