5 دلیل برای پرهیز از نیترات آب

بخش عمده آب مورد استفاده خانه ها و مشاغل، از آب های زیرزمینی تامین می شود. آب های زیرزمینی نیز مانند هر منبع دیگری، می توانند حاوی ترکیبات شیمیایی مختلفی باشند. از جمله این ترکیبات باید به نیترات اشاره کنیم. متاسفانه بسیاری از افراد از این واقعیت، نحوه ورود نیترات در آب، خطرات بالقوه آن برای سلامتی انسان و روش های حذف آن ها بی اطلاع هستند.

به همین دلیل است که آبین قصد دارد در این مقاله، به بررسی وجود نیترات در آب آشامیدنی، در قالب عناوین زیر بپردازد:

•    نیترات چیست؟
•    منابع نیترات در آب آشامیدنی
•    نحوه ورود نیترات به آب آشامیدنی
•    پنج دلیل برای اجتناب از نیترات در آب آشامیدنی
•    چگونه نیترات ها را از آب آشامیدنی خود حذف کنیم؟

نیترات موجود در آب آشامیدنی چیست؟

نیترات یک ماده معدنی است که در ترکیب با نیتروژن، اکسیژن و ازن، تشکیل می شود. این ماده شیمیایی بیشتر در مناطقی که در آن، کشاورزی تجاری فشرده انجام می شود، یافت می شود. علت این موضوع، ضروری بودن وجود نیترات به عنوان یک ماده مغذی برای رشد گیاه است.

در مناطقی که طی سالیان متمادی در آن کشاورزی صورت گرفته است، خاک بدون نیترات خواهد شد. به همین خاطر، مجددا به آن کود حاوی نیترات افزوده می شود. این کار همچنین به رشد سریع تر، بیشتر و بازدهی بالای گیاهان کمک می کند.

حتی بدن انسان ها نیز نیترات تولید می کند. وجود نیترات در بدن انسان مفید است؛ چرا که در سیستم گوارش انسان، عاملی ضد میکروبی بوده که میکروارگانیسم ها را از بین می برد و یا رشد آن ها را متوقف می کند.

این ماده همچنین به مقدار طبیعی و لازم در برخی از خوراکی ها از جمله هویج، اسفناج، سبزیجات سبز و برگ دار و همچنین به مقدار خیلی کم در گوشت های فرآوری شده وجود دارد. سایر منابع نیترات عبارتند از تخلیه سیستم های سپتیک، حیاط حیوانات و سایر سیستم های تصفیه آب صنعتی.

نیترات چگونه وارد آب آشامیدنی می شود؟

نیترات ها به روش های مختلفی وارد آب آشامیدنی می شوند. از جمله این روش ها می توان به رواناب یا نشت از خاک بارور شده، فاضلاب، خوراک دام، محل‌های دفن زباله، سیستم‌های سپتیک یا زهکشی شهری اشاره کرد. به دلیل وجود احتمالات زیاد، تعیین دقیق محل نفوذ نیترات به آب آشامیدنی می تواند چالش برانگیز باشد.

همان طور که به آن اشاره شد، از نیترات در کودهای کشاورزی استفاده می شود. هنگامی که کشاورزان، کودهای شیمیایی و حیوانی را در مزارع بزرگ خود پخش می کنند، احتمال دارد نیتروژنی که توسط گیاهان استفاده نشده است، از طریق خاک، به آب‌های زیرزمینی نفوذ کرده و سپس به مناطق تغذیه یا چاه‌ های خصوصی سرازیر می شود.

علاوه بر این، زمانی که مزارع در ماه های خاصی از سال غیرفعال هستند، ریشه های گیاه و میکروب های موجود در خاک، رسوب نیترات ایجاد می کنند. از آنجایی که هیچ گیاهی برای جذب نیترات های اضافی وجود ندارد، باران یا ذوب برف ها می تواند نیترات را از مزارع، به منابع آب عظیم از جمله رودخانه ها و نهرها منتقل کند. ساکنان جوامع روستایی معمولا از سیستم ‌های سپتیک بر روی زمین استفاده می ‌کنند و برخی از ملاکان، به کودهای چمنزار متکی هستند. این موارد نیز می توانند منبع نیترات در آب آشامیدنی باشند.

سیستم های تصفیه فاضلاب زیر بستر نیز از جمله منابع شناخته شده نیترات هستند. هنگامی که زباله های نیتروژنی در داخل و اطراف مخازن سپتیک، اکسید می شوند، مقادیر زیادی از این زباله ها می تواند به آب های زیرزمینی نفوذ کند. با ورود نیترات به آب های زیرزمینی، این ماده شیمیایی راه خود را به چاه های خصوصی، عمومی و سایر منابع آبی متصل به سفره های زیرزمینی باز خواهد کرد.

چاه هایی که اصولی ساخته نشده اند، در برابر آلودگی نیترات، آسیب پذیر می باشند. در بیشتر موارد، چاه‌ های آب مناطق روستایی که بیشتر در نزدیکی مزارع، کارخانه ‌های فرآوری مواد غذایی و سایر تاسیساتی که ضایعات یا رواناب انبوه از نیترات ایجاد می‌کنند، ساخته می‌شوند. به این ترتیب، این چاه ها بیشتر در معرض خطر آلودگی ناشی از نیترات هستند.

اگر چاه شما کم عمق باشد و یا در منطقه سیلابی زندگی کنید، خطر وجود نیترات در آن افزایش می یابد. پس از وقوع سیل، چاه ها مستعد آلودگی نیترات هستند؛ خصوصا اگر برای مدت زمان طولانی در معرض سیلاب قرار بگیرند.

وجود چه مقدار نیترات در آب آشامیدنی بی خطر است؟

طبق اعلانات آژانس حفاظت از محیط زیست (EPA)، حداکثر میزان آلاینده (MCL) برای نیترات های ساخته دست بشر، کمتر از 10 میلی گرم در لیتر نیتروژن (یا 10 ppm) است. این عدد نشان می دهد که آلودگی نیترات تا چه میزان می تواند شدید باشد. اگر از این استاندارد فراتر رفت، باید بلافاصله به مشترکین اطلاع رسانی شود. در مناطقی که غلظت نیترات موجود در آب های زیرزمینی بالاست، MCL پیشنهادی، کمتر از 5 میلی گرم در لیتر است؛ یعنی دقیقا کمتر از نصف MCL نیترات پیشنهادی EPA.

علاوه بر این، سازمان EPA معمولا نیاز به آزمایش مسیریابی نیترات دارد؛ اما سطوح روزانه اغلب ارزیابی نمی شود. همچنین شایان ذکر است که سیستم‌ های آب آشامیدنی خصوصی که غالبا از آب ‌های زیرزمینی استخراج می‌شوند، تحت نظارت سازمان های عمومی نیستند. این مورد به آن معنا است که مسئولیت آزمایش و تصفیه نیترات و سایر آلاینده های موجود در آب، بر عهده مالک آن است.

5 دلیل برای پرهیز از نیترات آب

1. احتمال تهدید سلامت نوزادان

شیر خشک مخلوط شده با آب آلوده به نیترات، نوزادان را در معرض این ماده قرار می دهد. تاثیرات نیترات موجود در آب آشامیدنی بر سلامت، با متهموگلوبینمی، وضعیتی به نام "سندرم بچه آبی"، ارتباط دارد.

در دستگاه گواررش نوزادان 4-0 ماهه، نیترات به نیتریت تبدیل می شود. نیتریت به مولکول های اکسیژن گلبول های قرمز متصل شده و آن را تخلیه می کند. این واکنش به طور بالقوه، می تواند باعث خفگی کودک شود.

یکی از علائم بارز مسمومیت با نیترات، تغییر رنگ پوست به آبی است که عمدتا در اطراف چشم ایجاد می شود. اگر این مشکل در مراحل اولیه تشخیص داده شود، متموگلوبینمی، به ندرت به آسیب مرگبار منجر خواهد شد. با درمان بالینی، به راحتی می توان آن را تشخیص داده و درمان کرد. پس از شش ماهگی، متهموگلوبینمی دیگر تهدید کننده نیست؛ زیرا باکتری های تبدیل کننده نیترات، دیگر در معده کودک وجود ندارند.

زنان باردار نیز می توانند متهموگلوبینی را به جنین در حال رشد خود منتقل کرده و باعث شوند که وزن نوزاد در هنگام تولد بسیار کاهش یابد. برخی از نوزادان کم وزن، معمولا سالم هستند، اما برخی دیگر از آن ها ممکن است مشکلات جدی سلامتی داشته باشند. کودکان بین 12 تا 14 سال، واکنش های تاخیری به محرک های نور و صوتی ناشی از نوشیدن آب حاوی بیش از 105 میلی گرم در لیتر نیترات نشان می دهند.

2. ارتباط با دیابت

مطالعات نشان داده است که ممکن است نیترات ها خطر ابتلا به دیابت نوع 1 را در کودکان افزایش دهند. کارشناسان بر این باورند که نیترات می تواند اثربخشی انسولین را در بدن کاهش دهد. اگر انسولین کار خود را انجام ندهد، گلوکز در خون انباشته شده و منجر به بروز مشکل هیپرگلیسمی می‌شود.

در صورت عدم درمان، ممکن است مشکل دیگری به نام کتواسیدوز (کمای دیابتی) اتفاق بیفتد. طبق گفته انجمن دیابت آمریکا، کتواسیدوز زمانی ایجاد می شود که بدن انسولین کافی نداشته باشد. بدون انسولین، بدن انسان نمی تواند از گلوکز برای سوخت و ساز خود استفاده کند، بنابراین بدن کودک چربی ها را تجزیه می کند تا از آن برای انرژی استفاده کند. مشکل این فرایند چیست؟

زمانی که بدن نوزاد شروع به تجزیه چربی می کند، مواد زیادی به نام کتون تولید می شود. بدن سعی می کند کتون را از طریق ادرار دفع کند. با این حال تمام حجم کتون تولید شده حذف نخواهد شد و این ماده در خون تجمع می یابد و علائمی از جمله تنگی نفس، خشکی دهان، حالت تهوع و استفراغ و تنفس با بوی میوه ظاهر می شود.

3. امکان ایجاد سرطان پانکراس

گفته می شود نیترات ها و نیتریت های موجود در گوشت های فرآوری شده، خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش می دهند. هنگامی که نیترات و نیتریت وارد بدن می شود، می تواند با آمین ها و آمیدها واکنش داده و ترکیبات N-nitroso (NOC) را ایجاد کند که باعث بروز سرطان در حیوانات و انسان ها می شود. مطالعات همچنین نشان داده است که خطر ابتلا به سرطان کلیه، روده بزرگ و معده در میان افرادی که مقادیر زیادی آب حاوی نیترات و گوشت مصرف می کنند، افزایش می یابد. طبق شواهد موجود در سایر مطالعات انجام شده، مصرف بیشتر نیترات می تواند خطر بروز سرطان تیروئید و سرطان تخمدان را در زنان افزایش دهد.

4. ارتباط آن با بروز آلزایمر

گوشت های فرآوری شده مانند بوقلمون دودی، بیکن و ژامبون حاوی ماده ای به نام نیتروزامین هستند. این ماده باعث می شود کبد، چربی های سمی برای مغز تولید کند. مغز برای عملکرد بهینه به گلوکز و جریان خون کافی احتیاج دارد. با این حال، نیترات های منابع ذکر شده ممکن است مقاومت مغز را در برابر انسولین افزایش دهند. از آنجایی که گلوکز نمی تواند برای تغذیه سلول های عصبی به مغز برسد، سلول ها از بین می روند. همچنین، نیتروزامین ها ممکن است در سطح سلولی بسیار واکنش پذیر شده، ساختار ژن را تغییر داده و باعث آسیب به DNA شوند.

5. تشخیص مشکل

یکی از ترسناک ترین واقعیات در مورد وجود نیترات در آب آشامیدنی، محلولیت زیاد آن است. به این صورت که هیچ راهی به جز انجام آزمایش خاص برای تشخیص آن وجود ندارد. نیترات ماده ای بی رنگ، بی مزه و بی بو است. این بدان معناست که می تواند برای مدت طولانی، بدون شناسایی در آب وجود داشته باشد. حال تصور کنید که این "دشمن خاموش" می تواند بدون اطلاع قبلی به خانه و سلامت شما آسیب برساند.

آزمایش نیترات آب

اگر شک دارید که در منبع آب مصرفی شما نیترات وجود دارد، تنها راه حصول اطمینان از آن، آزمایش آب است. در صورتی که از چاه خصوصی استفاده می کنید، باید دست به کار شده و خودتان آن را آزمایش کنید؛ زیرا سازمان بهداشت هیچ مسئولیتی در قبال آن ندارد. چاه های آب خانگی که در نزدیکی مناطق دفع فاضلاب یا تاسیسات دامی قرار دارند، باید حداقلی سالی یک بار آزمایش شوند تا غلظت نیترات و سایر آلاینده های احتمالی آن، کنترل شود.

برای انجام آزمایش می توانید نمونه آب مصرفی خود را به آزمایشگاه فرستاده و یا از کیت تستر کیفیت آب استفاده کنید. این کیت ها قادرند تا 75 نوع آلاینده مختلف موجود در آب ازجمله نیترات، فلزات سنگین، مواد معدنی، باکتری، آلاینده های فیزیکی، مواد شیمیایی آلی فرار و... را شناسایی کنند.

بر اساس نتایج آزمایش، خرید یک دستگاه تصفیه آب برای حذف نیترات از آب مصرفی یا جلوگیری از نفوذ آنها به منبع، توصیه می شود. به خاطر داشته باشید، جوشاندن یا گرم کردن آب آشامیدنی، نیترات را در صورت وجود آن، حذف نمی کند و حتی غلظت آن را افزایش خواهد داد.

روش حذف نیترات از آب آشامیدنی

موثرترین راه برای کاهش مقادیر نیترات موجود در آب به سطح ایمن آن، این است که منبع آلودگی را از بین ببرید (مانند استفاده از سپتیک تانک یا چاه ضعیف). در صورتی هم که نمی توانید آن را تشخیص دهید، بهتر است یک دستگاه تصفیه آب مناسب جهت حذف نیترات منبع، نصب کنید.

چندین ابزار انتخابی هستند که می توانند به طور فعال، نیترات را از آب حذف کنند. مسلما فناوری اسمز معکوس (RO)، قوی ترین ابزار برای این کار است. سیستم های تصفیه آب اسمز معکوس از یک غشای نیمه تراوا برای حذف آلاینده های محلول در آب از جمله نیترات، استفاده می کنند.

جمع بندی

وجود نیترات برای همه موجودات زنده ضروری است. با این حال، مقادیر زیاد آن می تواند سریعا به یک ماده معدنی خطرناک برای انسان تبدیل شود. مصرف نیترات می تواند زندگی نوزادان را تهدید کرده و با بروز چندین بیماری از جمله دیابت، آلزایمر و سرطان های مختلف، مرتبط است. علاوه بر آن، از آنجایی که تشخیص آن در آب دشوار است، ممکن است شما و خانواده‌ تان در معرض خطر جدی قرار داشته باشید؛ مگر اینکه آب مصرفی خود را به طور خاص از نظر محتوای نیترات آزمایش کنید.

پس از آن که نتایج آزمایش آب حاضر شد، می توانید ضمن مشاوره با کارشناسان آبین در واحد فروش، یکی از دستگاه های تصفیه آب اسمز معکوس مقرون به صرفه، قابل اعتماد و کارآمد را خریداری و نصب کنید. برای دریافت اطلاعات بیشتر با شماره 02122228116 تماس حاصل فرمایید.