نگاهی به تاریخچه تصفیه آب در جهان

در گذشته به دلیل عدم وجود تجهیزات لازم برای کنترل کیفیت آب، به این موضوع اهمیت زیادی داده نمی شد و مهم ترین ملاک برای تعیین سطح کیفی آب طعم و بوی آن در نظر گرفته می شد. اما بعد از ابتلا عده زیادی از افراد به بیماری های ناشی از نوشیدن آب های آلوده بسیاری از دانشمندان به لزوم از بین بردن آلاینده های موجود در آب تاکید کردند.

در آن زمان برای کنترل کیفیت آب فقط از حواس استفاده می کردند، که روش درستی برای تعیین میزان آلایندگی آب نیست. نکته جالب این که استفاده از روش های بهبود طعم و بوی آب مربوط به حدود 4000 سال قبل از میلاد مسیح می باشد، برخی از روش های ابتدایی برای از بین بردن آلاینده های موجود در آب استفاده از زغال سنگ برای از بین بردن طعم و بوی آب، جوشاندن آب برای حذف املاح موجود در آب، قرار دادن آب در معرض نور خورشید و گذاشتن تکه های از فلز داغ در آب پیش از نوشیدن می باشند. 

اولین قدم برای تصفیه آب 

اولین قدم برای تصفیه آب بعد از اختراع میکروسکوپ برداشته شد، به این صورت که اختراع میکروسکوپ موجب شد تا میکروارگانسیم های موجود در آب کشف شوند. مشاهده میکروارگانیسم ها باعث شد تا عده زیادی با استفاده از فیلترهای مثل زغال چوب و غیره دست به تصفیه و حذف آلاینده های موجود در آب بزنند. در برخی موارد هم از شن و ماسه برای از بین بردن آلاینده های موجود در آب استفاده می شد. تصفیه آب شهری برای اولین بار در اسکاتلند اتفاق افتاد و در آن از فیلترهای ماسه ای استفاده می کردند. اما بعد از افزایش جمعیت، این نتیجه حاصل شد که تصفیه آب با استفاده از فیلترهای شنی راهکار موثری نیست. به همین دلیل در ادامه از کلر برای از بین بردن میکروارگانیسم ها در آب استفاده شد. 

برای اولین بار و بعد از شیوع وبا در انگلستان دکتر جان اسنو برای از بین بردن میکروارگانسیم های آب از کلر استفاده کرد. در ادامه مشخص شد که کلر یکی از مواد شیمیایی موثر برای از بین بردن میکروارگانیسم های موجود در آب است. به همین دلیل دولت انگلستان شروع به ضد عفونی و میکروب زدایی آب با استفاده از کلر کرد. این موضوع باعث کاهش شدید بیماری وبا و مرگ و میر ناشی از آن شد. جالب این که بعد مدت کوتاهی روش کلرزنی برای از بین بردن میکروارگانیسم های آب در بسیاری از کشوها مثل آمریکا رواج پیدا کرد. 
 

در ادامه دانشمندان دریافتند که استفاده از کلر روش بسیار موثری برای از بین میکروارگانیسم های موجود در آب است اما همین کلر می تواند باعث آلایندگی آب و زمینه ساز ابتلا به برخی بیماری ها مثل آسم باشد. به همین دلیل در برخی از کشورهای اروپایی از دیگر روش های ضدعفونی کردن آب استفاده کردند، یکی از این روش ها به کار بردن ازن برای از بین بردن میکروارگانیسم هاست. اما ضد عفونی آب با کلر کم هزینه و سریع ترین روش ممکن می باشد، همین موضوع باعث شد تا استفاده از کلر برای گندزدایی آب در کنار آلایندگی های که می تواند ایجاد کند ادامه پیدا کند. 

انسان ها، دلیل اصلی آلایندگی آب

در ادامه و بعد از رواج پیدا کردن استفاده از کودهای شیمیایی، نوع دیگری از آلاینده ها به آب وارد شد. همین موضوع باعث شد تا روش تعویض یونی، برای بالا بردن سطح کیفی آب مطرح می شود به این صورت که در این روش، یون های بی ضرر با یون های مضر در آب جایگزین می شوند، البته استفاده از این روش نیازمند ایجاد شرایطی برای انجام شدن است. نکته جالب این که در این زمان به دلیل شیوع بیماری های خطرناک ناشی از نوشیدن آب آلوده، آژانس حفاظت از محیط زیست قانون آب آشامیدنی سالم را تصویب کرد. بعد از این سیستم های تصفیه آب مختلفی برای از بین بردن و گندزدایی آلاینده های موجود در آب به وجود آمد و در نقاط مختلفی به کار برده شد که برخی از این روش ها هنوز هم برای از بین بردن آلاینده های موجود در آب استفاده می شود. 

با گذشت سال ها بهترین روش های ممکن برای از بین بردن میکروارگانیسم های موجود در آب کشف شد، یکی از این روش ها فناوری اسمز معکوس در دستگاه های تصفیه آب است. در کنار این فناوری، استفاده از فیلترهای UV تصفیه آب هم از روش های موثر برای از بین بردن میکروارگانیسم های موجود در آب است. استفاده از فیلترهای اشعه فرابنفش برگرفته از روش قرار دادن آب در معرض نور خورشید در گذشته می باشد، به این صورت که با قرار دادن آب اشعه های فرابنفش به آب برخورد کرده و باعث از بین رفتن میکروارگانیسم ها در آب می شد. در این روش حتی امکان از بین رفتن میکروارگانیسم های مقاوم به کلر وجود دارد. اما همان طور که پیش تر گفته شد کم هزینه بودن کلرزنی برای گندزدایی آب باعث شد تا استفاده از این روش حتی بعد از کشف ازن و فیلترهای اشعه فرابنفش ادامه پیدا کند. 

تصفیه آب با استفاده از روش های مدرن

امروزه از فیلترهای متنوعی برای حذف و از بین بردن آلاینده های مختلف در آب استفاده می شود. در کنار این در برخی موارد امکان استفاده از فیلترهای که در کنار تصفیه آب توانایی بالا بردن سطح کیفی و خواص پزشکی آن را دارند وجود دارد. به طوری که می توان با استفاده از برخی فیلترها، سطح املاح مورد نیاز برای بدن را به صورت کنترل شده افزایش داد و در مواردی امکان تغییر PH آب وجود دارد، به این صورت که می توان آب با خاصیت اسیدی که برای بدن مضر است را به آب قلیایی تبدیل کرد. طراحی فیلترها در تصفیه آب به اندازه ای پیشرفته شد که استفاده از فیلترهای برای بالا بردن سطح اکسیژن موجود در آب رواج پیدا کرد. استفاده از این نوع فیلترها در کنار تصفیه آب موجب می شود تا سطح کیفی و خواص پزشکی آب تا حد زیادی افزایش پیدا کند.

مطمئنا در ادامه روش های کاملا موثرتری برای تصفیه و از بین بردن آلاینده های موجود در آب به وجود می آید. اما در کنار این که باید از روش موثر برای از بین بردن آلاینده های آب استفاده کرد، به کار بردن روشی که آسان و در کنار این هزینه های زیادی را به دنبال نداشته باشد اهمیت زیادی دارد. نوشیدن آب با این سطح کیفی در کنار این که باعث بیماری نمی شود می تواند در پیشگیری از ابتلا به برخی بیماری ها و در کنار این، بالا بردن انرژی بدن موثر باشد.
 

اما بسیاری از روش های که اکنون برای تصفیه آب استفاده می شود، برگرفته از روش های قدیمی حذف آلاینده های موجود در آب هستند. به این صورت که از فیلترهای UV به جای قرار دادن آب در معرض نور خورشید استفاده می شود. فیلترهای شنی هم به عنوان جایگزین غربال کننده های که در گذشته با استفاده از بستری شن و ماسه برای حذف گل و لای آب استفاده می شدند کاربرد دارند. به همین دلیل است که توجه به تاریخچه تصفیه آب در گذشته می تواند برای ما اهمیت زیادی داشته باشد و در به کارگیری روش های جدید از بین بردن آلاینده های موجود در آب موثر باشد. 

نکته جالب این که در ایران باستان از روش های برای انتقال آب استفاده می شد که هیچ نوع آلایندگی را برای آب ایجاد نمی کند. در کنار این، ایرانیان در گذشته از روش های مثل جوشاندن آب و یا از نوعی نمک برای جلوگیری از آلایندگی آب های راکد استفاده می کردند. اما به این دلیل که آب در ایران به اندازه سایر نقاط جهان آلوده نبود، تلاشی هم برای تصفیه آب نشد. اما درست بعد از ورود میکروسکوپ ها به ایران توجه کارشناسان به تصفیه آب جلب شد. 
 

*در انتها باید گفت که مطئنا تاریخچه تصفیه آب به مواردی که گفته شد محدود نمی شود و بسیاری دیگر از روش های ناشناخته هم برای تصفیه آب وجود دارد. اما چیزی که مشخص است می توان الگوی تصفیه آب را در آینده، با نگاه به تاریخچه تصفیه آب در گذشته تعیین کرد.