بزرگترین دریاچه های خشک شده در جهان

اهمیت دریاچه ها در تعدیل آب و هوا چیست؟ دریاچه ها چطور به وجود می آیند؟ بزرگترین دریاچه های که در حال خشک شدن هستند در کدام کشورها قرار گرفته اند؟ دلایل خشک شدن دریاچه ها چیست؟ مواردی که گفته شد پرسش های هستد که عموما در رابطه با دریاچه ها برای ما ایجاد می شود، در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم.
دریاچه ها از مهم ترین آبریزهای هستند که با روش های مختلف در زمین های وسیع و نواحی کوهستانی به وجود می آیند. وجود دریاچه ها تاثیرات مطلوبی را در تعدیل آب و هوا و در کنار این اکوسیستم منطقه دارند. به طوری که کم آب و یا خشک شدن دریاچه ها می تواند تاثیرات زیادی را در تغییر آب و هوا و نابودی محیط زیست داشته باشد. 

نحوه تشکیل دریاچه ها در جهان

نحوه تشکیل دریاچه ها می تواند شامل موارد زیر باشد: 

1-    تشکیل دریاچه ها با یخچال های طبیعی: معمولا دریاچه های که در نیمکره شمالی قرار گرفته اند از این طریق به وجود می آیند. به این شکل که توده های بزرگ یخ چاله های را به وجود می آورند و بعد از ذوب شدن یخچال های طبیعی آب های ذوب شده چاله ها را پر می کنند. در کنار این یخچال های طبیعی دره های عمیق را می تراشند و هنگام ذوب شدن میزان زیادی از خاک، سنگ ریزه و تخته سنگ را به جا می گذارند. این موضوع باعث تشکیل سد و جمع شدن آب های ذوب شده می شود، بسیاری از دریاچه های موجود در شمال آمریکا و اروپا با همین روش به وجود آمده اند.

2-    تشکیل دریاچه ها با حرکت صفحات تکتونیکی: تکتونیک صفحه ای در واقع نظریه ای است که بیان می کند زمین از چند صفحه بزرگ تشکیل شده که این صفحات روی لایه های نیمه جامد زمین در حال حرکت هستند. برخی از دریاچه ها در مکان های تشکیل می شوند که صفحه های تکتونیکی پوسته زمین را از هم جدا یا خم می کنند. این موضوع باعث ایجاد گسل در سطح زمین می شود که در ادامه با آب باران و یا رودخانه ها پر می شود. طبق بررسی ها نحوه تشکیل دریای خرز هم به همین شکل است. 

3-    تشکیل دریاچه با آتشفشان ها: گاهی ممکن است بعد از غیرفعال شدن آتشفشان دهانه کوه از آب باران و یا برف پوشیده شود. در کنار این ممکن است بعد از فوران آتشفشان ها، چاله آتشفشانی تشکیل و با باران پر شود. دریاچه کرتر در آمریکا که از دریاچه های عمیق در جهان محسوب می شود با همین روش تشکیل شده است. 

4-    تشکیل دریاچه با رانش زمین: در مواردی ممکن است دریاچه ها رانش زمین و یا از طریق رودهای که خاک، شن و یا گل را از کوه ها پایین می آوردند تشکیل شوند. این رسوبات می توانند باعث ایجاد سدهای طبیعی شده و همین موضوع جریان رودخانه ها را مسدود می کنند. 

5-    تشکیل دریاچه به وسیله انسان ها: گاهی ممکن است برای تعدیل آب و هوا در منطقه ای نیاز به تشکیل حوضه های آبریز باشد. همین موضوع باعث شد تا نیاز به تشکیل دریاچه های مصنوعی در برخی از مناطق باشد. از این دریاچه ها به عنوان مخازن آب برای آبیاری، سدهای برق آبی، ماهیگیری و ... استفاده می شود و در کنار این تاثیرات بسیار مطلوبی را برای تعدیل آب و هوای منطقه دارند.

دریاچه های خشک شده در جهان کدام اند؟

در ادامه به بررسی دریاچه های که در طی سال های گذشته به دلایل مختلفی شروع به خشک شدن کردند و مهم ترین عواملی که در روند خشک شدن آن ها تاثیر گذار است می پردازیم:

دریاچه آرال

مناطق اطراف دریاچه بزرگ آرال روزی از بزرگ ترین و پر درآمدترین بندرگاه های جهان محسوب می شد و دریاچه آرال یکی از 4 دریاچه بزرگ در جهان است. این دریاچه در کشور ازبکستان قرار دارد و در نتیجه انجام پروژه انحراف رودخانه توسط دولت شوروی به زمین خشک تبدیل شده است. نکته جالب این که آرال به معنای دریایی از جزایر می باشد، دلیل این نام گذاری به این موضوع مربوط است که روزی حدودا هزار جزیره در این دریاچه عظیم وجود داشته و از بزرگ ترین دریاچه های جهان محسوب می شد. خشک شدن دریاچه آرال، این منطقه را به گورستان کشتی ها تبدیل کرده و باعث از بین رفتن اکوسیستم منطقه تا حد زیادی شده است. 

خشک شدن دریاچه آرال چنان پیامدهای بدی را برای محیط زیست منطقه به دنبال داشت که آن به یکی از فاجعه های زیست محیطی عنوان می کنند. به همین دلیل سازمان جهانی محیط زیست احیای دریاچه آرال را به عنوان یک مسئله جهانی می داند. یکی از مواردی که در کند شدن روند خشکی دریاچه آرال تاثیرگذار است، صرفه جویی در مصرف آب برای آبیاری کشاورزی در دو کشور ترکمنستان و ازبکستان که از مصرف کننده های اصلی آب دریاچه آرال هستند می باشد. همان طور که گفته شد خشکی آرال تاثیرات زیست محیطی بسیار بدی را به دنبال داشته که به علت افزایش نمک و محتویات معدنی در آب دریاچه است. در کنار این طبق بررسی ها رابطه معناداری بین خشکی دریاچه آرال و ابتلا به بیماری های کم خونی، سرطان، بیماری های کلیه و کبد وجود دارد. در سال های اخیر تلاش هایی برای جریان پیدا کردن آب در دریاچه آرال صورت گرفته اما به نظر نمی آید که این روش ها بتوانند در احیای دریاچه آرال موثر باشند.

دریاچه بدواتر

از مهم ترین نکات در مورد دریاچه بدواتر این است، که عامل خشکی آن انسان ها نیستند. این دریاچه در دره مرگ کالیفرنیا واقع شده و عمر کوتاهی دارد. به این صورت که بعد از تشکیل به دلایل طبیعی شروع به خشک شدن کرد. حوضه آبی بدواتر در واقع از دریاچه های فصلی می باشد که بعد از بارش باران سیل آسا در کالیفرنیا به وجود آمد. این دریاچه در 85 متری سطح دریا و کم ارتفاع ترین منطقه در آمریکای شمالی است. به همین دلیل درجه حرارت در این منطقه بسیار بالا و این موضوع باعث تبخیر سریع آب در دریاچه بدواتر می شود. 

دریاچه چاد

هنوز زمان زیادی تا خشکی کامل دریاچه چاد باقی مانده اما به گفته سازمان ملل این دریاچه طی مدت کوتاهی حدودا 95 درصد از حجم خود را از دست داده است. چاد از دریاچه های کم عمق محسوب می شود و از مهم ترین دلایل موثر در خشک شدن آب دریاچه چاد مواردی مثل برداشت بیش از اندازه آب، جنگل زدایی، تغییرات آب و هوایی و افزایش نیاز به مصرف آب در اطراف آن است. خشک شدن دریاچه چاد می تواند از نظر زیست محیطی باعث اختلالات بسیار و از بین رفتن اکوسیستم شود.

دریاچه اونز

این دریاچه در آمریکا قرار دارد و در طی سال ها منبع تولید ریزگرد در این کشور می باشد. آب این دریاچه توسط رودخانه ای به همین نام تامین می شد و بخش زیادی از آن خشک شده است. دریاچه اونز در طی سالیان طولانی یکی از مهم ترین مکان ها برای مهاجرت پرندگان آبزی در غرب آمریکاست. خشک شدن این دریاچه تاثیرات بسیار مخربی را برای در افزایش گرد و غبار در مناطق اطراف این دریاچه به دنبال داشت. اما در ادامه کشور آمریکا برنامه های را برای احیای این دریاچه ارائه کرد که برخی از موارد آن شامل ایجاد مجموعه ای از تالاب ها، گسترش گیاهان بومی، توزیع رسوبات ماسه ای و محدود کردن سیلاب ها می باشد که این موضوع می تواند تاثیرات بسیار مطلوبی را در کاهش گرد و غبار در مناطق اطراف داشته باشد. 

دریچه پوپو

این دریاچه در گذشته دومین دریاچه بزرگ در جهان بود که در کشور بولیوی قرار گرفته است. این دریاچه در طی سال ها حجم زیادی از آب خود را از دست داده و باعث تغییر اقلیم در اطراف دریاچه شده است. از دلایلی که باعث خشکی این دریاچه شده تغییر اقلیم و انحراف آب در از منابع اولیه دریاچه است. خشک شدن دریاچه پوپو تاثیرات بسیار مخربی را در نابوی اکوسیستم و در کنار این تاثیر زیادی در اقتصاد این کشور داشت. به این دلیل که این دریاچه از مناطق مهم برای ماهیگیری بسیاری از مردم بومی محسوب و بعد از خشک شدن ضربه بدی به اقتصاد آن وارد کرد. 

همان طور که گفته شد دریاچه ها، تاثیر بسیار زیادی را در تعدیل آب و هوای منطقه دارند و نابودی این منابع مهم آبی می تواند در تغییر آب و هوا و نابودی اکوسیستم منطقه اثرگذار باشد. در این زمینه توجه به راه های موثر برای جلوگیری از نابود شدن دریاچه ها می تواند کمک بسیار مطلوبی را داشته باشد.