نیترات موجود در آب آشامیدنی چگونه سلامتی ما را تهدید می کند؟

نیترات یکی از آلاینده های بی صدا و پنهان در آب آشامیدنی است که به دلیل نبود تغییر در رنگ، بو و مزه، معمولاً نادیده گرفته می شود. اما این ماده می تواند به سلامت شما و خانواده تان آسیب های جدی وارد کند، به ویژه برای نوزادان و گروه های حساس. شناخت دقیق نیترات، میزان مجاز آن و روش های تست و حذف آن از آب، اولین گام مهم برای محافظت از سلامت شماست. در این مقاله، با بررسی جامع و کاربردی نیترات آب، شما را با خطرات و راهکارهای مقابله با این آلودگی آشنا خواهیم کرد.

نیترات چیست و چرا در آب آشامیدنی وجود دارد؟

نیترات (NO3⁻) یک ترکیب شیمیایی طبیعی است که در خاک، آب و هوا به صورت گسترده وجود دارد. این یون از نیتروژن و اکسیژن تشکیل شده و معمولاً به عنوان یکی از آلاینده های معمول آب آشامیدنی شناخته می شود، به ویژه در مناطق روستایی و شهرهای نزدیک به اراضی کشاورزی. دلیل اصلی حضور نیترات در آب، استفاده گسترده از کودهای شیمیایی و آفت کش ها در کشاورزی است که از طریق آب های سطحی و زیرزمینی به منابع آب نفوذ می کند. 

با این که نیترات می تواند از منابع طبیعی مانند تجزیه مواد آلی و خاک های غنی از نیتروژن نیز وارد آب شود، اما سطح نیترات بالاتر از حد مجاز معمولاً نشان دهنده آلودگی ناشی از فعالیت های انسانی مانند کشاورزی، فاضلاب شهری و دفع زباله هاست. این موضوع اهمیت تست نیترات آب و اندازه گیری دقیق آن را دو چندان می کند، چرا که سلامت افراد به طور مستقیم به میزان نیترات موجود در آب آشامیدنی وابسته است.

توجه: این ماده هیچ تغییر مشهودی در رنگ، بو یا طعم آب ایجاد نمی کند، بنابراین نمی توان از روی ظاهر آب متوجه وجود آن شد.

غلظت مجاز یون نیترات در آب آشامیدنی

سازمان حفاظت محیط زیست ایالات متحده (EPA) حداکثر غلظت مجاز نیترات را به صورت نیترات- نیتروژن (NO3-N) برابر 10 میلی گرم بر لیتر تعیین کرده است. این مقدار معادل حدود 45 میلی گرم بر لیتر نیترات کل (NO3) است. سازمان جهانی بهداشت (WHO) نیز استاندارد مشابهی در حدود 50 میلی گرم بر لیتر نیترات کل ارائه کرده است. عبور میزان نیترات آب از این حد مجاز به ویژه برای گروه های حساس مانند نوزادان زیر شش ماه، زنان باردار و کودکان می تواند عوارض خطرناکی به دنبال داشته باشد.

عبور میزان نیترات از این حد مجاز می تواند خطرات جدی برای سلامت ایجاد کند، به خصوص برای گروه های حساس مانند نوزادان، زنان باردار و کودکان زیر شش ماه. بنابراین، تست نیترات آب و استفاده از دستگاه اندازه گیری نیترات از اهمیت ویژه ای برخوردار است تا اطمینان حاصل شود آب مصرفی شما سلامت و ایمن است.

مضرات نیترات در آب آشامیدنی

نیترات موجود در آب بعد از ورود به بدن انسان به ‌ویژه در شرایط کم ‌اکسیژن یا در حضور برخی باکتری‌ های روده، می ‌تواند به نیتریت تبدیل شود. نیتریت ماده ‌ای بسیار فعال است که بر عملکرد هموگلوبین خون اثر منفی می ‌گذارد و مانع از انتقال صحیح اکسیژن به سلول ‌ها می ‌شود. این فرایند می ‌تواند به بیماری ‌های جدی، به‌ ویژه در نوزادان، کودکان و گروه ‌های آسیب ‌پذیر منجر شود. به همین دلیل، آگاهی از پیامدهای سلامتی ناشی از مصرف آب آلوده به نیترات، نقش کلیدی در حفاظت از سلامت عمومی دارد. مهم‌ترین مضرات نیترات در آب آشامیدنی عبارتند از:

•    بیماری متهموگلوبینمیا (سندروم نوزاد آبی): در نوزادان زیر شش ماه، نیترات به ‌راحتی به نیتریت تبدیل می ‌شود و نتیجه آن کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها، کبودی پوست، دشواری در تنفس و در موارد شدید، مرگ است.
•    افزایش خطر ابتلا به سرطان و به ‌ویژه سرطان کولورکتال: در بدن انسان، نیتریت می ‌تواند با آمین‌ ها و آمیدها واکنش داده و نیتروزآمین ‌ها را تشکیل دهد؛ ترکیباتی که خاصیت سرطان ‌زایی دارند. مطالعات اپیدمیولوژیک نشان می ‌دهند که مصرف مزمن آب حاوی نیترات بالا، ممکن است با افزایش خطر ابتلا به سرطان دستگاه گوارش مرتبط باشد.
•    اختلالات تیروئیدی: نیترات می ‌تواند با جذب ید در غده تیروئید رقابت کند. کاهش ید دریافتی توسط تیروئید می ‌تواند منجر به اختلال در تولید هورمون‌های تیروئیدی، بروز گواتر و سایر بیماری ‌های مرتبط با عملکرد تیروئید شود.
•    عوارض بارداری و خطرات برای جنین: مصرف آب آلوده به نیترات در دوران بارداری می ‌تواند باعث محدودیت رشد جنین، زایمان زودرس یا بروز ناهنجاری ‌های مادرزادی شود. این مسئله به‌ خصوص در سه‌ ماهه اول بارداری از اهمیت بالایی برخوردار است.
•    افزایش حساسیت کودکان نسبت به نیترات: کودکان به دلیل نسبت بالای مصرف آب به وزن بدن و همچنین سیستم گوارشی نابالغ که بیشتر مستعد تولید نیتریت از نیترات است، در معرض خطر بالاتری برای مسمومیت با نیترات قرار دارند. حتی غلظت‌ های پایین نیترات که برای بزرگسالان بی ‌خطر تلقی می ‌شوند، می ‌توانند برای کودکان خطرناک باشند.

آیا آب معدنی نیترات دارد؟

اغلب افراد تصور می کنند آب های معدنی به دلیل فرآیندهای طبیعی و تصفیه های خاص، عاری از نیترات هستند؛ اما واقعیت این است که سطح نیترات در آب معدنی بستگی به منبع و منطقه برداشت دارد. برخی از منابع آب معدنی ممکن است به دلیل نفوذ نیترات از خاک های کشاورزی یا آلودگی های محیطی، حاوی نیترات باشند. بنابراین، توصیه می شود پیش از مصرف، میزان نیترات آب معدنی مورد نظر را بررسی کنید. در بسیاری موارد، برندهای معتبر اقدام به تست نیترات آب کرده و اطلاعات آن را در دسترس مصرف کنندگان قرار می دهند.

اندازه گیری میزان نیترات آب آشامیدنی

اندازه گیری دقیق میزان نیترات آب، پایه تشخیص آلودگی و تعیین روش های مقابله با آن است. دستگاه اندازه گیری نیترات آب به روش های مختلفی عمل می کنند که یکی از متداول ترین و دقیق ترین آن ها، روش اسپکتروفتومتری است. این روش با اندازه گیری میزان جذب نور توسط نمونه آب، غلظت نیترات را با دقت بالا مشخص می کند.

علاوه بر دستگاه های پیشرفته آزمایشگاهی، کیت های تست نیترات آب نیز برای استفاده در منزل یا محیط های غیرتخصصی وجود دارد که با روش های ساده تر قادر به تشخیص تقریبی نیترات آب هستند. استفاده منظم از این تست ها به شما کمک می کند تا سطح نیترات آب آشامیدنی خود را تحت کنترل داشته باشید و در صورت بالا بودن آن، اقدامات لازم را به موقع انجام دهید.

چگونه نیترات آب را از بین ببریم؟ 

حذف نیترات از آب آشامیدنی یک فرآیند تخصصی است که معمولاً با استفاده از فناوری های تصفیه آب انجام می شود. روش های مختلفی برای حذف این ماده از آب وجود دارد که در ادامه به چند مورد مهم از آن ها اشاره می کنیم:

•    فیلترهای تبادل یونی: این فیلترها با استفاده از رزین های مخصوص، یون های نیترات را جذب کرده و جایگزین یون های کمتر مضر مانند کلرید می کنند. این روش یکی از موثرترین و مقرون به صرفه ترین روش های حذف نیترات است.
•    تصفیه آب اسمز معکوس (RO): انواع دستگاه تصفیه آب خانگی مجهز به این فناوری قادر به کاهش قابل توجه میزان نیترات در آب هستند. اگرچه حذف کامل نیترات به دلیل خواص مولکولی آن همیشه امکان پذیر نیست، اما سطح نیترات تا زیر حد مجاز کاهش می یابد.
•    روش های بیولوژیکی: در تصفیه خانه های بزرگ، از میکروارگانیسم ها برای تجزیه نیترات به ترکیبات بی ضرر استفاده می شود که این روش عمدتاً در مقیاس صنعتی کاربرد دارد.
•    ازن زنی: استفاده از دستگاه های ازن ژنراتور می تواند نیترات را به نیتریت تبدیل کند که سم زایی کمتری دارد، اما این روش نیازمند تجهیزات تخصصی است.

برای دریافت مشاوره تخصصی در زمینه حذف نیترات از آب آشامیدنی خود و معرفی بهترین دستگاه ها و روش ها، همین حالا با کارشناسان ما در مجموعه آبین تماس بگیرید.

نکته: علاوه بر آب آشامیدنی انسان‌ ها، از بین بردن نیترات آب آکواریوم نیز اهمیت بالایی دارد؛ چرا که تجمع نیترات در آب سلامت ماهی‌ ها را تهدید می ‌کند و منجر به کاهش کیفیت زندگی آبزیان خواهد شد. برای کنترل نیترات در آکواریوم، استفاده از فیلترهای بیولوژیکی، تعویض منظم بخشی از آب، کاهش غذادهی بیش از حد و افزودن گیاهان آبزی مؤثر است. در آکواریوم‌ های حرفه‌ ای، استفاده از رزین‌ تبادل یونی یا سیستم‌ های اسمز معکوس نیز می‌ تواند به کاهش پایدار نیترات کمک کند.

آیا نیترات آب با جوشاندن از بین می رود؟

جوشاندن آب، روش رایج برای ضدعفونی کردن و از بین بردن میکروب ها است، اما تأثیری بر کاهش نیترات ندارد. نیترات به دلیل پایداری شیمیایی بالا و حلالیت زیاد در آب، با جوشاندن تبخیر یا تجزیه نمی شود. در برخی موارد، جوشاندن ممکن است میزان نیترات را به دلیل تبخیر آب کمی افزایش دهد، بنابراین برای حذف نیترات حتماً باید از فناوری های تخصصی تصفیه استفاده کنید.

جمع بندی

نیترات یکی از آلاینده های مخفی و خطرناک در منابع آب آشامیدنی است که می تواند تهدید جدی برای سلامت انسان به ویژه نوزادان و کودکان باشد. با توجه به اینکه نیترات طعم، بو یا رنگ خاصی ندارد، تنها راه شناسایی آن اندازه گیری دقیق و منظم است. تست نیترات آب با دستگاه های پیشرفته مانند دستگاه اندازه گیری نیترات آب به روش اسپکتروفتومتری، می تواند سلامت آب را تضمین کند.
در صورت بالا بودن میزان نیترات آب آشامیدنی، استفاده از روش های حذف نیترات از آب مانند فیلترهای تبادل یونی یا دستگاه های تصفیه اسمز معکوس ضروری است. جوشاندن آب هرگز راهکار مناسبی برای حذف نیترات نیست.

سلامتی خود و خانواده تان را جدی بگیرید و با استفاده از تکنولوژی های روز، نیترات آب آشامیدنی را کنترل و در صورت لزوم حذف کنید. برای دریافت اطلاعات تخصصی و انتخاب بهترین دستگاه ها و روش های حذف نیترات، با کارشناسان ما در آبین از طریق شماره 02179137 در تماس باشید.