جشن آب، سنتی که فراموش شده است
در کشور ما ایران، جشن‌های باستانی زیادی برای مناسبت‌های مختلف برگزار می‌شده که بسیاری از این مراسم‌ها برای قدردانی و شکرگزاری از نعمت‌های خداوند است. جشن آب یکی از این مراسم‌های باستانی است که با نام‌های “جشن آبریزگان“، “آبریزان“، “نوروز طبری“، “جشن سرشوی“، “آفریجکان” یا “عیدالاغتسال” نیز شناخته می‌شود. همچنین این مراسم با نام جشن "آب پاشونک" نیز در بین مردم شهرت دارد. همانطور که از نام این جشن مشخص است، اصلی‌ترین رسم در جشن آب، پاشیدن آب بر روی سایر افراد بوده است.
طبق تقویم طبری، سال نو ایرانیان با اولین روز از فصل تابستان آغاز شده و در این روز مراسم جشن آب و پایکوبی برگزار را برگزار می‌کردند. این روز به عنوان بلندترین روز سال شناخته می‌شود، زیرا در اولین روز تابستان، خورشید برای طلوع کردن در شمال شرقی به بالاترین نقطه خود رسیده و به هنگام غروب در شمال غربی نیز به بالاترین حد می‌رسد. در نتیجه فاصله بین طلوع و غروب خورشید به طولانی‌ترین مدت زمان در سال می‌رسد که باعث طولانی شدن این روز می‌شود. البته اهمیت و جایگاه آب در سرتاسر جهان مورد توجه بوده و به همین دلیل یک روز را به عنوان روز جهانی آب درنظر گرفته‌اند.
تاریخچه جشن آب
تیر، اولین ماه از فصل تابستان است که مراسم‌های مختلفی مثل جشن تیرگان در آن برگزاری می‌شده است. اکثر مراسم‌های این ماه همراه با رسم آب پاشی بوده و هدف اصلی این جشن‌ها، دعا برای بارش باران و خنک شدن مردم در گرمای تیر ماه است. روایت‌های جالبی در مورد جشن آب پاشونک وجود دارد که به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
• در یکی از قدیمی‌ترین روایت‌ها آمده است که قدمت جشن آب به زمان پادشاهی جمشید بازمی‌گردد. در آن زمان تعداد جانوران و انسان‌ها بسیار زیاد شده بود و خداوند زمین را بزرگتر کرده و دستور داد تا مردم در این روز برای آمرزش از گناهانشان غسل کنند.
• در یکی از روایات آمده است که در ایران در دوران فرماندهی “فیروز بن یزرگرد بن بهرام” یا “پیروز یکم” چندین سال خشکسالی شدید بوده که جان یک نفر را گرفته است. در شرایطی که پادشاه نگران جان مردم بود، فردی را برای تحقیق در مورد مرگ این شخص فرستاد. در نتیجه متوجه شد که این فرد سه انبار گندم داشته و در اثر گرسنگی نمرده است. پادشاه بابت زنده ماندن افراد در دوران خشکسالی خدا رو شکر کرده و بعد از 7 سال خشکسالی، نعمت باران نصیب مردم شد. مردم در این روز مخصوص بسیار پایکوبی کرده و بر روی یکدیگر آب می‌پاشیدند.
• در روایت دیگری آمده است که یکی از پادشاهان ایرانی بعد از پیروزی در نبرد، به نزدیکی ذوالف آباد (در استان مرکزی) می‌رسد و در آنجا برای استراحت اتراق می‌کند. در این محل زنی زیبارو در خیال خودش می‌بیند که بر روی او آب می‌پاشد. پادشاه نیز با دیدن این زن هیجان‌زده شده و بر روی یاران خود آب می‌پاشد و شادی می‌کنند.
• در روایت سوم آمده است که کیخسرو بعد از جنگ با افراسیاب به چشمه‌ای می‌رسد و با دیدن فرشته‌ای از حال می‌رود. در این شرایط بیژن پسر گودرز با پاشیدن آب به صورتش، کیخسرو را به هوش می‌آورد. بعد از آن اولین روز ماه تابستان را به عنوان جشن آب گرامی می‌داشتند.
اهمیت و جایگاه آب در ایران از زمان گذشته بسیار زیاد بوده و آناهیتا الهه آب نیز در افسانه‌های ایرانی به عنوان فرشته نگهبان چشمه‌ها و باران شناخته می‌شده است که مردم آن را می‌پرستیدند.
جشن آب در نوروز
اهمیت آب برای ایران باستان و شکرگزاری برای این نعمت الهی فقط مخصوص به فصل گرما و تابستان نبوده است. در فصل بهار نیز مراسم خاصی در روز ششم فروردین ماه برگزار می‌شده است که در آن مردم غسل می‌کردند. این روز به هرودا که فرشته آب است، اختصاص دارد. دلیل اصلی برگزاری این مراسم، پاکیزه شدن از آلودگی آتش، دود و خاکستر تولید شده در فصل زمستان است. در این روز تمام اهالی منزل در هنگام سحر با آب حوض یا قنات غسل می‌کردند تا از این آلودگی‌ها پاک شوند. همچنین مردم در این روز نیز بر روی یکدیگر آب می‌پاشیدند که در واقع همان عمل اغتسال به حساب می‌آید.
مراسم جشن آب در ایران
مراسم جشن آب یکی از آیین باستانی ایران است که در زمان قدیم در شهرهای مختلف برگزار می‌شده است. متاسفانه امروزه این جشن کهن دیگر رنگ و بوی قدیم خود را نداشته و در بسیاری از مناطق برگزار نمی‌شود. در حال حاضر این مراسم در بعضی از شهرها مثل اراک، فراهان، محلات و دیگر شهرهای مرکزی ایران و با هدف دعا برای بارش باران برگزار می‌شود.
در استان کهگیلویه و بویراحمد، جشن آب با نام “خشک گلان” در فصل پاییز برگزار می‌شود زیرا در این استان، در فصل پاییز غلات را کاشته و در اواخر بهار آن را برداشت می‌کنند. در نتیجه هدف از برگزاری این جشن، دعا برای بارش باران و آبیاری محصولات کشاورزی است. در این شب تمام اهالی شهر، مرد، زن و کودک دور هم جمع می‌شوند تا با کوبیدن دو تکه سنگ به هم، آواز خواندن و آب پاشیدن به هم، این روز را جشن بگیرند.
اهمیت منابع آبی در ایران
همانطور که در این مطلب بررسی کردیم، ایرانیان از دیرباز اهمیت زیادی برای آب و منابع آبی قائل بودند. جشن آب در این فرهنگ نیز نشانه با اهمیت دانستن این نعمت خداوند نزد ایرانیان بوده است. از گذشته تا به امروز، مردم ایران به دنبال راه‌های مختلفی برای حفظ منابع آبی بوده‌اند.
متأسفانه امروزه به دلیل پیشرفت مصارف صنعتی، عدم رسیدگی مسئولان به مشکلات در این زمینه و دلایل متعدد دیگر، منابع آبی ایران محدود شده است. بنابراین؛ یکی از راه‌ها برای صرفه‌جویی در مصرف آب، تصفیه و بازیافت آب است. در سیستم تصفیه آب علاوه بر تصفیه فیزیکی از مواد مختلفی مثل کربن اکتیو استفاده می‌شود که یکی از مهم‌ترین مواد در این صنعت به شمار می‌رود. شما می‌توانید برای خرید کربن اکتیو و سایر مواد و تجهیزات تصفیه آب به وب‌سایت آبین مراجعه کنید. این مجموعه یکی از معتبرترین و جامع‌ترین مراکز برای خرید این تجهیزات است. همچنین برای دریافت اطلاعات بیشتر و مشاوره در این زمینه، می‌توانید از طریق شماره 02122228116 با کارشناسان و مشاوران آبین در تماس باشید.
آرمان
سلام. من تا حالا تو عمرم هم نشنیده بودم که جشن آب وجود داره. این مطلب و خوندم یکم اطلاعاتی در این خصوص کسب کردم.